مقاله ای درباره ریشه اعتراضات سراسری

کاش با صدای بلند بخوانند، با صدای بلند

▪️در سال 1387 از رساله دکترایم که موضوع آن « پتانسیل اعتراض سیاسی در ایران» بود دفاع کردم. برای درک بهتر ناآرامی های اخیر در کشور، بعد از چند سال، دیشب رساله ام را ورق می زدم. در ادامه به برخی از مهم ترین یافته های آن اشاره می کنم:

– یافته اصلی این تحقیق آن است که در مجموع پتانسیل اعتراض سیاسی در جامعه بالاست.

– هر چقدر از ميزان اثرگذاری سياسي افراد ( این احساس که می توانند در تصمیمات سیاسی کشور اثرگذار باشند) كاسته مي شود بر ميزان پتانسيل اعتراض سياسي آنان افزوده مي شود.

– دربین آن گروه از شهروندانی که معتقدند درساختار سياسي کشور فرصت و امکان اعتراض محدود است، پتانسيل اعتراض سياسي بيشتر است.

-با افزایش میزان تحصیلات افراد، میزان پتانسیل اعتراض سیاسی نیز افزایش می یابد.

– میزان احساس محرومیت (اقتصادی، سیاسی، فرهنگی) در این تحقیق بسیار بالا است. در بین آن گروه از شهروندان که« احساس محروميت » بیشتری دارند پتانسيل اعتراض سياسي نیز بیشتر است. نکته دیگر آنکه، در بین آن گروه از شهروندانی که« منبع محروميت » اقتصادی خود را نه خودشان بلکه سياست هاي دولت و تصمیمات مقامات سياسي می دانند پتانسيل اعتراض سياسي نیز بیشتر است.

– هر چه میزان احساس تبعيض و بي عدالتي در افراد بیشتر می شود ميزان پتانسيل اعتراض سياسي آنان هم افزایش می یابد.

– هر چه میزان رضايت از زنچدگي افراد کاهش می یابد ميزان پتانسيل اعتراض سياسي آنان افزایش می بابد.
بگذارید خلاصه کنم: احساس اثر گذاری کم در روند تصمیم گیری های سیاسی / این برداشت که در ساختار سیاسی کشور فرصت های کمی برای اعتراض وجود دارد/ احساس محرومیت(سیاسی، اقتصادی، فرهنگی) بالا / این برداشت که منبع محرومیت من نه خودم بلکه تصمیم های غلط نظام سیاسی است / احساس تبعیض و بی عدالتی بالا / رضایت کم از زندگی / با موضوع اصلی رساله یعنی پتانسیل بالای اعتراض سیاسی رابطه مستقیم داشتند.

وقتی در دهه اخیر آمار طلاق در جامعه ایرانی رشد یافت، برخی نهادها، بنرهایی در خیابان های شهر نصب کردند. در این بنرها ابتدا دیش ماهواره و در زیر آن زن و مردی را نشان دادند که پشت به هم نشسته اند و بین آنها نیز کودکی پریشان حال قرار گرفته است. در زیر بنر نوشتند ” سرانجام ماهواره”. در پس زمنیه تصویر هم پرچم آمریکا و اسرائیل را به شکل محو نشان دادند. درک آنان از رشد طلاق در جامعه ایرانی همین قدر بود. از نظر آنان تعداد دیش مساوی بود با تعداد طلاق! طبیعتا آنان برای حل این مشکل اجتماعی (طلاق) فقط به «جمع آوری» اعتقاد داشتند و در نتیجه به سمت پشت بام ها سرباز اعزام کردند. چندین بار ضربتی دیش های ماهواره را جمع کردند تا شاید آمار طلاق کاهش یابد. ولی کاهش نیافت. آنان در علت یابی مشکلات جامعه، معمولا ساده ترین راه را برای توضیح انتخاب می کنند و همیشه هم قبل از محققان علوم انسانی پاسخ را می دانند ؛ نتیجه را می گیرند و به جامعه ابلاغ می کنند.

▪️در روزهای اخیر مقامات مدام در تلویزیون ظاهر می شوند و رویدادهای اخیر را علت یابی می کنند. آنان باز هم ساده سازی می کنند. همانطور که درباره طلاق ساده سازی می کنند. آنان باز هم پیچیدگی مسائل اجتماعی را به یک عامل تقلیل می دهند. می گویند علت ناآرامی ها این است و بس! به دور دست ها اشاره می کنند. گاهی اوقات فکر می کنم که این بزرگواران دچار پیرچشمی هستند. در نزدیک بینی مشکل جدی دارند و فقط اجسام دور را خوب می بینند.

حدود ده سال از دفاع رساله ام گذشته است. داده های این رساله در شهر تهران جمع آوری شد. ای کاش مقامات محترم به جای ساده سازی های مرسوم مسائل اجتماعی، حداقل بنشینند و پس از حل مشکل نزدیک بینی شان، یکبار عوامل موثر بر پتانسیل اعتراض سیاسی را با صدای بلند برای خودشان بخوانند. با صدای بلند. / برگرفته از کانال دکتر فردین علیخواه، جامعه شناس