بحران صندوق های بازنشستگى

بحران «صندوق های بازنشستگى» از آنچه تصور میشود جدی تر است!

اقتصاد ایران را چالش های بنیادین مختلفی تهدید می کند. چالش هایی که هر یک همانند یک بمب ساعتی می تواند بسیاری از ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشور را به خطر اندازد و متاسفانه به نظر میرسد که مهمترین راهبرد حاکمیت در سطح کلان در شرایط فعلی به تعویق انداختن زمان انفجار این بمب های ساعتی است.

علاوه بر چالش نظام بانکی كه در سال جاری تنها برخی ابعاد این بحران در سطح نخبگان و همچنین در سطح جامعه نمایان شد، یکی دیگر از چالش های بنیادین اقتصاد ایران که هنوز همانند یک مین زیر خاکستر است و شاید در سطح عموم جامعه کمتر ابعاد این بحران شناسایی شده است، وضعیت صندوق های بازنشستگی ایران است .

درباره چرایی این بحران و ریشه یابی دلایل اجتماعی، سیاسی و جمعیتی این چالش نکات بسیاری وجود دارد اما آنچه که در این یاداشت کوتاه به آن خواهم پرداخت فقط چند نکته از ابعاد خاموش و سنگین مالی اقتصادی این بحران است :

امروزه ۵۵ میلیون نفر از جمعیت ایران تحت پوشش بیمه های بازنشستگی قرار دارند و از این جمعیت نزدیک به ۱۸ میلیون نفر بازنشسته مستمری بگیر هستند . در این میان سازمان تامین اجتماعی با ۴۱ میلیون نفر جمعیت تحت پوشش و صندوق بازنشستگی کشوری با ۶ میلیون نفر بزرگترین این صندوق ها هستند .

از مجموع ۱۶ صندوق بازنشستگی ایران به غیر از دو صندوق ۱۴ صندوق در آستانه ورشکستگی قرار دارند و بحران در سازمان تامین اجتماعی و صندوق_بازنشستگی_کشوری از آنچه تصور می شود نزدیک تر است .

تنها در سال ۹۵ سازمان تامین اجتماعی بیش از ۹ هزار میلیارد تومان کسری نقدینگی داشته است و پیش بینی می شود این عدد در سال ۱۴۰۰ به ۴۰ هزار میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۴ به ۱۲۰ هزار میلیارد تومان برسد . به عبارت دیگر در سال ۹۵ مصارف نقدی سازمان تامین اجتماعی شامل عمدتا حقوق بازنشستگی و بیمه های درمان ۹ هزار میلیارد تومان بیشتر از منابع نقدی سازمان بوده است.

تنها در سال ۹۵ سازمان تامین اجتماعی برای جبران این کسری نزدیک به ۹.۵ هزار میلیارد تومان از شبکه بانکی کشور استقراض کرده است. به بیان دیگر بحران صندوق ها آواری بر سر بحران شبکه بانکی نیز شده است.

بنابر ادعای صورت های مالی سازمان تامین اجتماعی جمع بدهی دولت به این سازمان تا ‌پایان سال ۹۵ به عدد ۱۲۰ هزار میلیارد تومان ( ۸ درصد GDP) رسیده است . علاوه به این برآورد می‌شود که به این بدهی در سال جاری در حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان و در سال آینده ۳۱ هزار میلیارد تومان افزوده می‌شود. این بدهی‌های دولت عمدتا ناشی از حق بیمه سهم دولت و بیمه های تکلیفی مختلف در سالهای اخیر است.

شرایط در صندوق بازنشستگی کشوری پیچیده تر از سازمان تامین اجتماعی است. دولت در بودجه سال ۹۷ بيش از ۳۰ هزار میلیارد تومان از بودجه جاری كشور را فقط برای پوشش کسری نقدینگی صندوق بازنشستگی کشوری در نظر گرفته است .

با در نظر گرفتن کمک ۲۳ هزار میلیارد تومانی دولت به سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح و مجموعا نزدیک ۶۰ هزار میلیارد تومان کمک مستقیم دولت به صندوق هاى بازنشستگى در لايحه بودجه ، در بودجه سال ۹۷ تقریبا ٢٢ درصد از بودجه جاری كشور صرفا همانند مُسکِن های کوتاه مدت به صندوق هاي بازنشستگى واريز مي شود تا تنها انفجار بمب ساعتي ورشكستگى صندوق ها اندكى به تعويق بياندازد . به بيان ديگر دولت سال آينده دو برابر هزينه اي كه قرار است بابت پرداخت يارانه نقدي به آحاد مردم در بودجه انجام دهد ، فقط صرف كمك مستقيم و نقدي به صندوق هاي بازنشستگى خواهد كرد .

درباره دلايل اين بحران و ريشه هاي اجتماعي و فرهنگى و سياسي آن نكات فراوانى وجود دارد، اما آنچه در این مجال مى توان گفت آن است كه اگر همچنان هيات حاكمه ايران و دولت تنها به دنبال «حفظ وضع موجود» باشند و اصلاحات سخت اقتصادي و سياسي را كه ممكن است هزينه هاي سنگيني را به بخش هاي مختلف جامعه تحميل كند به تعويق بياندازند، خيلي زود تنها همين بحران صندوق هاى بازنشستگى و احتمال عدم توانايي پرداخت مستمري ١٨ ميليون بازنشسته در طي سالهاي آينده ، مي تواند بسياري از ساختارهاي سياسي و اجتماعي حكومت را دچار تحولات جدي كند.

برگرفته از کانال اکونومیست فارسی