جدایی بحرین و نقش حزب پان ایرانیست : خدمت یا خیانت؟

حزب پان ایرانیست و جریان جدایی بحرین: خدمت یا خیانت؟

پژوهشي از: میلاد دهقان [email protected]

موضوع جدایی بحرین از ایران در سال 1349 آخرین بخش غم انگیز از تاریخ تجزیه ایران زمین از 200 سال پیش تا کنون است. آن دوره در فضای سیاسی کشور موافقان و مخالفانی در این باره وجود داشت؛ البته مخالفین جدایی بحرین در بین سیاسیون بسیار اندک و بیشتر به افراد حزب پان ایرانیست محدود بود. حزب پان ایرانیست در دوره 22 مجلس شورای ملی دارای 5 نماینده بود و مخالفت آنها در این باره از سوی برخی افراد در سالیان گذشته مورد تشکیک واقع شده است که مهمترین آنها کتاب “پنجاه سال تاریخ با پان ایرانیستها” نوشته دکتر ناصر انقطاع می باشد. این کتاب در واقع سرچشمه بیشتر سخنانی است که پیرامون مخالفت گروه پارلمانی پان ایرانیست و لیدر آن محسن پزشکپور با جدایی بحرین و استیضاح دولت امیر عباس هویدا بیان می شود. این نوشته به پژوهش و بررسی این رخداد مهم تاریخ معاصر ایران می پردازد.

در سال 1349 دولت هویدا “گزارشی” را مبنی بر جدایی مجموعه جزایر بحرین از ایران به مجلس شورای ملی آورد که مورد مخالفت شدید گروه پارلمانی حزب پان ایرانیست قرار گرفت. در همین راستا زنده یاد محسن پزشکپور رهبر حزب پان ایرانیست در مخالفت با این گزارش، سخنرانی معروفی را در مجلس بیان کرد و دولت هویدا را برای آنچه خیانت می نامید استیضاح کرد. آقای انقطاع در کتاب خود نوشته است که این سخنرانی نمایشی بوده و از سوی دولت دیکته شده بود. (1) وی به نوشته ایرج پزشکزاد که زیر عنوان “درباره‌ی شاه و من” تابستان سال 1371 در هفته نامه نیمروز چاپ لندن منتشر شده بود استناد کرده است. (2)

در این جستار تلاش می شود بر پایه اسناد و مدارک حزب پان ایرانیست و همچنین اسناد ساواک، که در سه کتاب منتشر شده در ایران با موضوع حزب پان ایرانیست(3) موجود است، به بررسی موضوعات زیر پرداخته شود.

کوشش ها و موضع گیری های حزب پان ایرانیست درباره بحرین از آغاز پایه گذاری تا زمان جدایی آن چه بود؟ آیا موضع گیری های حزب پان ایرانیست و شخص محسن پزشکپور در مجلس هنگام مخالفت با جدایی بحرین نمایشی بود؟ چه کسی متن سخنرانی معروف محسن پزشکپور در مجلس دوره 22شورای ملی سال 1349 در مخالفت با جدایی بحرین و استیضاح دولت هویدا را نوشت؟ وضعیت حزب پان ایرانیست پس از مخالفت با جدایی بحرین چگونه بود؟ دیدگاه امروز  حزب پان ایرانیست درباره بحرین چیست؟

 

*****

روایت ناصر انقطاع به نقل از ایرج پزشکزاد :

نطق محسن پزشکپور ؛ استیضاح دولت هویدا و جریان جدایی بحرین

آقای انقطاع این روایت را به طور مبسوط در کتاب خود چنین آورده است:

« باری، برنامه ریزان پشت پرده تصمیم گرفتند بهمان گونه که گفته شد عمل کنند و هنگامی که گزارش دولت به مجلس داده شد، یکی از نمایندگان مجلس دولت را استیضاح کند. برای این کار “محسن پزشکپور” را که آنزمان از خرمشهر به مجلس فرستاده شده بود برگزیدند. زیرا در ظاهر آنکس که هوادار “ایرانِ بزرگ” بود و خود را پان ایرانیست می نامید، باید به چنین کاری دست بزند که طبیعی‌تر جلوه می‌کرد. منتها گفتند چون او پیوسته مست است، و اگر بگوییم که خودش نطق استیضاحیه اش را بنویسد چه بسا که در زیر تاثیر الکل، پرت و پلاهایی گوید که با برنامه ریزی های ما جور در نیاید و کار را خراب کند. بر این پایه بر آن شدند که نطق وی را بنویسند و بدستش بدهند. در آن روزها “محمود اسفندیاری” معاون اطلاعات و مطبوعات وزارت خارجه بود و دستور داد زیر نظر کارشناسانی که در جریان بودند(مانند رضا قاسمی معاون اداره نهم) نطق مذکور تهیه شود و بگونه ای ظاهراً با جدایی بحرین مخالفت و دولت را استیضاح کند. » (4)

“محمود اسفندیاری” از “ایرج پزشک زاد” که دیپلمات و در آن زمان رییس اداره پنجم وزارت امور خارجه بود، در یک زمینه کاری (بی ارتباط با بحرین) درخواست می کند مطلبی را به صورت نامه بنویسد و پزشکزاد  آن نامه را پس از وقت اداری به وزارتخانه که در آن هنگام تعطیل بود می برد و اسفندیاری را در اتاق خود نمی بیند؛ با پرس و جو او را به یکی از اتاق های وزارتخانه راهنمایی می کنند. مستخدم او را به اتاق راه نمی دهد و به اسفندیاری میگوید که آقای پزشکزاد نامه را آورده اند.

«اسفندیاری لای در اتاق کمیسیون کذایی را باز می کند و بدانگونه که به پزشکزاد بفهماند نمی تواند بدورن برود، و از همان لای در، نامه را می گیرد و می گوید: بسیار خوب. بسیار خوب. شما بروید. فردا با هم صحبت میکنیم. ولی در همان زمان اندک، حس کنجکاوی  و روزنامه نگاری ایرج پزشکزاد کار خود را میکند، و از همان لای در نگاهی به درون می اندازد، و دو – سه تن از کسانی را که توی اتاق سرگرم گفتگو بودند، می بیند که یکی از آنها خسرو افشار، دیگری محسن پزشکپور، و سومی رضا قاسمی و یکی دو تن دیگر بودند که داشتند متنی را می خواندند. همچنین خود محمود اسفندیاری که رییس آن کمیسیون بود. ایرج پزشکزاد می گوید: من همان زمان پی بردم که کمیسیون مربوط به مسئله بحرین است.»(5) کتاب “پنجاه سال تاریخ با پان ایرانیست ها” به صورت پیاپی در هفته نامه “ایرانشهر” چاپ می شد که بخش مربوط به مشاهدات ایرج پزشکزاد پیرامون نطق پزشکپور در شماره 63 این هفته نامه نیز چاپ شده است.(6)

به گفته دکتر هوشنگ طالع:

«باید از جناب آقای ایرج پزشکزاد  پرسیده شود که ابعاد آن “در” چه‌قدر بود که از ” لای ” آن در حالی که شخصی هم در میان حایل بود، ایشان توانسته بودند پنج نفر را ببینند؟! راستی ” در” چنان عظیم بود که از “لای” آن ، امکان دیدن پنج نفر وجود داشت و یا این که نقل ” گالیور” بود در سفر به سرزمین آدم کوچولوها؟!» (7)

دکنر انقطاع در ادامه می گوید:

«در این وزارتخانه اداره ای بود بنام “اداره نشریات” که بدستور اردشیر زاهدی قرار شده بود نشریه یا بولتنی (ماهانه یا دو هفتگی) اخبار وزارت خارجه و خبرها و رویدادهای مهم را چاپ و برای آگاهی کارکنان و یا مردم پخش کنند. ایرج پزشکزاد نیز به دلیل پیشینه کارهای روزنامه و انتشارات مسئول یا یکی از مسئولان تنظیم و چاپ نشریه یاد شده بود.»(8)

در ادامه این بخش از کتاب از قول ایرج پزشکزاد آمده است:

«روزی که قرار بود پزشکپور در مجلس سخنرانی و دولت را استیضاح کند، درست روز انتشار این نشریه نیز بود و ما ناگزیر بودیم تا یکشب پیش از انتشار همه مطالب را به چاپخانه بفرستیم. و مانده بودیم معطل که چه کنیم؟ زیرا متن سخنرانی را پیش از اینکه در مجلس خوانده شود، به اداره نشریات فرستاده بودند و آن را در دست داشتیم. ولی آیا می شد که در همان هنگامی که او در مجلس است، ولی هنوز نطق را نخوانده ما نشریه را چاپ شده برای همه جا بفرستیم و نطق پزشکپور هم در آن باشد؟! اگر اینکار را بکنیم مشت برنامه ریزان باز می شود، و همه می دانند که متن یاد شده در وزارت خارجه تهیه و آماده شده است. اگر هم صبر کنیم تا نطق خوانده شود، و سپس چاپ کنیم، که از روز انتشار یکی دو روز می گذرد و مورد مواخذه اردشیر زاهدی که خیلی بد دهن بود و پیوسته ناسزا می گفت واقع می شدیم و اگر هم چاپ نمی کردیم موضوع به این مهمی (مسئله همه پرسی در بحرین) تا شماره ی بعدی نشریه کهنه می شد و ارزش خبری خود را از دست می داد. این بود که دل به دریا زدیم و نطق پزشکپور را پیش از ایراد در مجلس در نشریه اخبار و اسناد وزارت امور خارجه (در فروردین1349) چاپ کردیم.(9)

آقای رضا قاسمی که در زمان جریان جدایی بحرین معاون اداره نهم سیاسی وزارت امور خارجه و از موافقان جدایی بحرین  و مخالف حزب پان ایرانیست بوده و متهم است که متن استیضاح را برای پزشکپور تهیه کرده و به وی آموزش می داد پس از انتشار داستان پزشکزاد در شماره 175 نشریه نیمروز سال 371 (10) در چند شماره بعد همان نشریه پاسخی با عنوان “به عرض پزشکزاد عزیز خلاف رسانده اند” منتشر و گفته های ایرج پزشکزاد را تکذیب نمود.(11)

پس از پاسخ رضا قاسمی نامه ای از آقای منوچهر برومند به تاریخ 2 اکتبر 1991 با عنوان ” استیضاح پزشکپور از دولت هویدا فرمایشی نبود” در شماره 185 نیمروز چاپ شد. منوچهر برومند (گویا از کارکنان وقت وزارت خارجه بود) به دلیل علاقه به مساله بحرین با واسطه یکی از بستگان خود که نماینده مجلس بود در جلسه 182 مجلس شورای ملی به هنگام سخنرانی محسن پزشکپور حضور داشت و مشاهدات خود را اینچنین بیان می کند:

«با صدای زنگار گرفته ی متاثر و چشمان اشکباری  که هر چند دیر باور ، سینما رفته، تاتر دیده باشم  نمیتوانم کوچکترین شک و تردیدی در صمصمیت و صداقت گفتار آن روزش، به خود راه دهم، از حقوق حقه حاکمیت ایران بر مجمع الجزایر بحرین دفاع کرد.» (12)

«حال و هوای مجلس، قیافه شگفت زده وکلا، رفتار نابجای مهندس ریاضی، نحوه انتشار خبر استیضاح در جراید(با تیتر بسیار ریز)، انشعاب فوری در حزب پان ایرانیست، پاسخ خشمگینانه هویدا در روز گرفتن رای اعتماد، جلوگیری از انتخاب مجدد پزشکپور در دوره بعد و تشکیل فراکسیون پارلمانی حزب ایرانیان در مجلس، همه و همه مبین این نکته است که خطابه پزشکپور و استیضاح فرمایشی نبود بلکه نطقی بسابقه علایق وطنی از دل برآمده بود که بر دل گواه زمانی چون نگارنده این سطور نشست.» (13)

نشریه ره آورد در آذرماه 1376 نامه سه صفحه ای دکتر میترا خسروی ساکن پاریس را در همین زمینه چاپ نموده بود. ایشان نیز جزو کسانی بود که در روز سخنرانی محسن پزشکپور در مخالفت با جدایی بحرین و استیضاح هویدا در بخش تماشاگران نشسته بود و وقایع را از نزدیک می دید. بانو خسروی در بخش ابتدایی نامه نوشته است:

«هنگام قرائت این گزارش، دست های اردشیر زاهدی به شدت می لرزید. صدایش بغض آلود بود و چشم های شرمگینش را از روی نوشته ای که با شتاب می خواند ر نمی داشت. ما از میان لُژ تماشگران این حالات را به خوبی می دیدیم، و محسن پزشکپور که پس از ایشان پشت تریبون رفت تا دولت را استیضاح کند، ضمن بیاناتی به آن اشاره نمود که در صورت جلسهء آن روز مجلس شورای ملی ضبط و برای همیشه باقی ماند.» (14)

دیماه سال 1389 پس از گذشت چهل سال و به بهانه درگذشت محسن پزشکپور امید پارسا نژاد از بی بی سی فارسی در گفتگویی با اردشیر زاهدی وزیر امور خارجه وقت ایران از ایشان می پرسد آقای پزشکپور هنگام سخنرانی در مجلس شورای ملی در مخالفت با جدایی بحرین خطاب به شما گفت: “جناب آقای وزیر خارجه، اشک در چشمان شما حلقه زده است. در چشم های ما و همه ملت ایران هم همین طور. شما نمی بایست این گزارش را در مجلس مطرح می کردید. لحظات غم انگیزی است”. آیا در آن زمان اشک در چشمان شما حلقه زده بود؟ و اردشیر زاهدی نیز تلویحا این موضوع را تایید می کند. (15)

شایان توجه است رضا قاسمی یکبار دیگر در یکی از برنامه های تلویزیونی صدای امریکا (16)که به بررسی مناسبات کنونی ایران و بحرین اختصاص داشت و دکتر ابراهیم میرانی مسئول تشکیلات حزب پان ایرانیست خوزستان نیز در آن شرکت داشت صریحا به دروغ بودن داستان انقطاع اشاره کرد. این بخش از سخنان رضا قاسمی روی اینترنت در دسترس است. (17)

ناصر انقطاع ادعا دارد طبق سناریوی اشاره شده، دولت ایران طرح و انجام یک همه‌پرسی در بحرین را ‌پذیرفته و از مالکیت خود بر جزایر بحرین چشم می‌پوشد. این پذیرش و چشم‌پوشی از مالکیت را به مجلس شورای ملی می‌برد.  در آنجا یکی از وکلای مجلس، که از پیش آموزش دیده، دولت را استیضاح می‌کند. دولت هم یک پاسخ سطحی به استیضاح داده و درخواست رأی اعتماد می‌کند. روشن است که اکثریت نمایندگان به دولت رأی اعتماد خواهند داد، و این رأی بمنزله تصویب همه‌‌پرسی و جدایی بحرین قلمداد خواهد شد. انقطاع همچنین ادعا دارد که دکتر صدر از مهندس ریاضی رییس مجلس شورای ملی در خواست کرده است که “استیضاح” تبدیل به “سوال” شود و بدین ترتیب دولت رای اعتماد نخواهد چون مفهوم رای اعتماد تایید گزارش دولت در زمینه همه پرسی بحرین است. (18) در صورتیکه چنین چیزی درست نیست و دکتر صدر در زمان استیضاح هویدا در مجلس حضور نداشت و همین امر موجب خشم پان ایرانیست ها گردید و زمینه را برای اخراج وی مهیا نمود.

این که “استیضاح سبب تثبیت جدایی شد!! سخن بی پایه ای است چرا که محسن پزشکپور مخالفت با جدایی بحرین و استیضاح دولت را بر پایه اندیشه و آرمان خود یعنی یگانگی اقوام و سرزمین های ایرانی (19) و اختیارات یک نماینده مجلس شورای ملی انجام داد. اما چرا آقای انقطاع انجام استیضاح را نادرست می داند و با آن مخالف است؟ زیرا تلاش می شود با این سخنان، حرکت دکتر صدر که رای موافق به تجزیه بحرین داده است توجیه شود، چرا که جناب انقطاع از کسانی بود که به گفته خودش درخواست دکتر صدر برای عضویت در حزب ایرانیان را پذیرفت:

«به پاس دوستی 22 ساله و برپایه اعتمادی که به میهن دوستی و فرهیختگی او [فضل اله صدر] داشتم بناچار فراخوانی اش را پذیرفتم و گذشته از هموندی در گروه بنیادگذاران(هیات موسسان) مسئولیت روابط عمومی حزب و سردبیری “هفته نامه ایرانیان” ارگان آن حزب را نیز بعهده گرفتم.» (20)

داستانی بدون سند و مدرک از سوی آقای ایرج پزشکزاد دستاویز تهمت های سنگین دکتر انقطاع به فرد میهن پرستی مانند محسن پزشکپور میگردد و درخشانترین نقطه مبارزاتی حزب پان ایرانیست که ایستادگی در برابر جریان جدایی بحرین می باشد را در کتاب خود باعنوان “پنجاه سال با پان ایرانیست ها” مورد تردید قرار می دهد.

برای یافتن حقیقت می توان به سراغ  اسناد رفت و با پژوهش و کنکاش به پاسخ رسید. در همین راستا باید تاریخ کوشش های حزب پان ایرانیست درباره موضوع بحرین مرور شود. در این باره اسناد و مدارک بسیاری وجود دارد اما برای جلوگیری از طولانی شدن جستار، گوشه ای  از این اسناد و  مدارک بررسی می شود.

 

*****

 

پیشنیه دفاع حزب پان ایرانیست و محسن پزشکپور از بحرین، جزایر سه گانه و خلیج پارس

تيتر نشریه ندای پان ایرانیسم ارگان حزب پان ایرانیست درباره بحرين -سال1331

ابتدا این مسأله را بررسی میکنیم که آیا جریان بحرین برای پان ایرانیست ها تنها محدود به زمان ارائه گزارش در مجلس شورای ملی بوده یا خیر؟ با بررسی پیشینه کوشش های حزب پان ایرانیست و برپایه اسناد به این نکته میرسیم که مسأله بحرین از سالهای آغازین تشکیل حزب پان ایرانیست همواره یکی از مسائل مورد توجه بوده است(21) و در همین باره اعضای حزب و سران آن سخنرانی های گوناگون (22) در سراسر کشور داشته و بیانیه ها و اعلامیه هایی در این باره منتشر کرده اند (23) و شعارهایی درباره بحرین در میتینگ ها و راهپیمایی های حزبی به چشم می خورد  و رویهم رفته مسأله بحرین و جزایر و سه گانه و خلیج پارس از آغاز تشکیل پان ایرانیست همواره جزو اصول اعتقادی افراد حزب بوده است.

مهندس رضا کرمانی در حال سخنرانی در یک میتینگ حزب پان ایرانیست در خوزستان

 

اسناد فراوان در این باره را می توان در بایگانی شخصی پیشکسوتانی همچون مهندس رضا کرمانی و کتاب های منتشره از جمله “پان ایرانیست به روایت اسناد” اثر شهلا بختیاری از انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی دید که به چند نمونه اشاره می شود:

در بخشی از سند شماره 5 کتاب که مربوط به گزارش راهپیمایی پان ایرانیست ها در اهواز به تاریخ 18/2/1331 می باشد آمده است:

«…پس از خواندن سرود آقای رحیم زاده از بالای بالکون برای اشخاص تماشاچی سخنرانی و خطاب به مردم خوزستان که “ای مردم رشید و غیور عده ای از جوانان میخواهند به نام صلح شما را به طرف کمونیسم بکشانند با این بیگانه پرستان مبارزه کنید”، نموده است، از طرفی در بحرین، خواهران بحرینی ما را انگلیس آلت دست قرار داده است برای رهایی بحرین عزیز باما همکاری کنید و ما جوانان پان ایرانیسم تا آخرین لحظه و قطره خون خود ایستاده ایم…»(24)

سند شماره 39 به تاریخ 20/3/1347 گزارش ایراد سخنرانی از سوی دو عضو حزب پان ایرانیست درباره ی بحرین  است:

« از سرپرستی شهربانیهای استان خوزستان، به: تیمسار ریاست محترم شهربانی کل کشور (اداره اطلاعات)، درباره میتینگ حزب پان ایرانیست     “ساعت 17:30 روز 16/3/1347 از طرف حزب پان ایرانیست شهرستان اهواز با شرکت دویست نفر زن و  مرد میتینگی ترتیب و آقایان آصف عضو حزب و مهدی صفارپور سرپرست حزب سخنانی درباره پیشرفت حزب مذکور و بحرین که جزء استان چهاردهم مملکت گردیده ایراد و این مراسم در ساعت 20 خاتمه یافته است”. » (25)

عنوان های چند سند دیگر که رونوشت های آنها در کتاب پان ایرانیست به روایت اسناد موجود است:

« سند شماره 34 به تاریخ 20/3/1346- گزارش جلسه شاخه اهواز حزب[پان ایرانیست] و اعلام نظر درباره بحرین و نیروی دریایی خلیج فارس » (26)

« سند شماره 38 به تاریخ 5/11/1346- گزارش شهربانی آبادان در جلسه حزب و سخنرانی یکی از اعضا درباره بازگرداندن قفقاز و بحرین به ایران» (27)

 

*****

جدایی بحرین از مام میهن؛ یکی داستان است پر آب چشم …

برای آگاهی درباره چگونگی جدایی بحرین از ایران می توانید کتاب “تاریخ تجزیه ایران دفتر دوم تجزیه بحرین” نوشته دکتر هوشنگ طالع را بخوانید . ایشان عضو فراکسون پارلمانی حزب پان ایرانیست در دوره 22 شورای ملی بود.

در  صفحاتی از این کتاب آمده است:

« روز چهاردهم‌ دی‌ ماه‌ 1347 (4 ژانویه‌ 1969)، محمدرضا شاه‌ پهلوی‌ در پاسخ‌ خبرنگاران‌ در شهر دهلی‌نو (پایتخت‌ هند) در مورد بحرین‌، بر خلاف‌ انتظار همگان‌ اظهار داشت‌: “ایران‌ پیوسته‌ به‌ این‌ سیاست‌ خود دلبستگی‌ داشته‌ که‌ هرگز برای‌ به‌ دست‌ آوردن‌ اراضی‌ و امتیازات‌ ارضی‌ علی‌رغم‌ تمایل‌ مردم‌ آن‌ سامان‌ به‌ زورمتوسل‌ نشود. من‌ می‌خواهم‌ بگویم‌ اگر مردم‌ بحرین‌ مایل‌ نباشند به‌ کشور ما ملحق‌ شوند، ما هرگز به‌ زورمتوسل‌ نخواهیم‌ شد، زیرا این‌ خلاف‌ اصول‌ سیاست‌ دولت‌ ماست‌ که‌ برای‌ گرفتن‌ این‌ سرزمین‌ به‌ زور متوسل‌شود… گرفتن‌ و حفظ کردن‌ سرزمینی‌ که‌ مردم‌ آن‌ با شما ضدیت‌ داشته‌ باشند، چه‌ فایده‌ای‌ خواهد داشت‌؟ قبل ‌از هر چیز این‌ عمل‌ اشغال‌ محسوب‌ می‌شود. در هر اشغالی‌ شما باید مراقب‌ سلامت‌ و امنیت‌ نیروهای‌ اشغالگر خود باشید و در تمام‌ اوقات‌ سربازان‌ شما باید در خیابان‌ها پاس‌ بدهند و پیوسته‌ در معرض‌ خطر گلوله‌، نارنجک‌ و این‌ قبیل‌ مخاطرات‌ باشند. سیاست‌ و فلسفه‌ی‌ ما این‌ است‌ که‌ با اشغال‌ و گرفتن‌ سرزمین‌های‌ دیگراز طریق‌ زور مخالف‌ باشیم‌…”

این‌ گفته‌ها، زمانی‌ اظهار می‌گردید که‌ چندی‌ پیش‌ از آن‌ بر پایه‌ی‌ تصویب‌نامه‌ی‌ هیأت‌ وزیران‌، گله‌جزیره‌ی‌ بحرین‌ به‌ عنوان‌ “استان‌ چهاردهم‌” شناخته‌ شده‌ و وزارت‌ امور خارجه‌، کتاب‌ “بحرین‌ از دوران‌هخامنشیان‌ تا زمان‌ حال‌” را منتشر کرده‌ بود. در کتاب‌ مزبور با استناد به‌ مدارک‌ تاریخی‌، بر جدایی‌ناپذیر بودن‌بحرین‌ از ایران‌ از عهد باستان‌ تاکنون‌ به‌ روشنی‌ اشاره‌ گردیده‌ بود. به‌ دنبال‌ اظهارات‌ محمدرضا شاه‌ در دهلی‌نو، کمیسیون‌ محرمانه‌ای‌ در وزارت‌ امور خارجه‌ با شرکت‌نخست‌وزیر و …، برای‌ حل‌ مسأله‌ی بحرین‌ در راستای‌، گفته‌ها و نظرات‌ مزبور تشکیل‌ گردید.

محمدرضا شاه‌، روز بیستم‌ بهمن‌ ماه‌ 1348، یعنی‌ یک‌ سال‌ و 36 روز پس‌ از مصاحبه‌ مطبوعاتی‌ دردهلی‌نو، به‌ اسدالله‌علم‌ وزیر دربار خود می‌گوید: “… بین‌ خودمان‌ باشد… به‌ نظر تو در ادامه‌ی‌ حل‌ مسأله‌ی‌بحرین‌، آیا ما به‌ مملکت‌مان‌ خیانت‌ می‌کنیم‌؟ یا آیا آن‌ طور که‌ بسیار کسان‌ در اقصی‌ نقاط جهان‌ گفته‌اند، درمرز به‌ دست‌ آوردن‌ موفقیت‌ بزرگی‌ هستیم‌ و منطقه‌ را از درگیری‌های‌ بیهوده‌ و کمونیسم‌ ، نجات‌می‌دهیم‌؟” در پاسخ‌ علم‌ می‌گوید: “این‌ که‌ بگوییم‌ بحرین‌ بنابر حقوق‌ قانونی‌ از آن‌ ماست‌، ما را به‌ جایی‌نمی‌رساند. اگر آن‌ را با زور بگیریم‌، همیشه‌ باری‌ بر دوش‌مان‌ خواهد بود و موردی‌ برای‌ اختلاف‌ دایمی‌ با عرب‌ها می‌شود. از آن‌ گذشته‌، بسیار گران‌ هم‌ خواهد بود، زیرا منابع‌ نفتی‌ بحرین‌ در حال‌ خشک‌ شدن‌است‌…” آیا به‌ واقع‌ آنان‌ در آن‌ لحظات‌، به‌ چه‌ می‌اندیشیدند؟ آن‌ کسانی‌ که‌ در “اقصی‌ نقاط جهان”‌ آنان‌ راتشویق‌ به‌ تن‌ در دادن‌ به‌ جدایی‌ بحرین‌ می‌کردند، چه‌ کسانی‌ بودند؟ مساله‌ی‌ خطر کمونیسم‌، چه‌ ارتباطی‌ به‌تجزیه‌ی‌ بحرین‌ داشت‌؟ آنان‌، چگونه‌ در نیافتند که‌ این‌ کارشان‌ خیانت‌ است‌؟ چرا امیر اسدالله‌ علم‌، به‌ وی‌ تذکرنداد که‌ این‌ کار “خیانت‌” است‌؟» (28)

بر پایه اسناد موجود هویدا و شاه نگران مخالفت حزب پان ایرانیست با موضوع گزارش بحرین در مجلس شورای ملی بودند و با توجه به پیشینه پان ایرانیست ها در طرح شعار حق حاکمیت مطلق و بی چون چرای ایران بر بحرین این تصور در رژیم حاکم و دولت وجود داشت که حزب پان ایرانیست به راحتی در برابر  این طرح خائنانه سر تسلیم فرود نیاورد.

«…به همین دلیل از ماههای پایانی سال 1348 در برخی از استان ها و شهرهای مختلف کشور مقامات دولتی و نیز حزب ایران نوین رقبای کوچک خود در حزب پان ایرانیست را زیر فشار قرار دادند و پان ایرانیست ها مستقیم و غیر مستقیم دچار محدودیت هایی شدند که نشان می داد دولت و حاکمیت می خواهند در آستانه تجزیه بحرین در مجلس، حزب پان ایرانیست برای اعتراض و انتقاد احتمالی نسبت به توطئه فوق از ابتکار عمل چندانی برخوردار نباشد.» (29)

پیش از طرح مسأله بحرین در مجلس شورای ملی برای راضی نمودن و یا ساکت کردن پان ایرانیست ها برنامه ریزی ها و دسیسه هایی انجام شد که برای نمونه محسن پزشکپور به یکی از مهمترین آنها اشاره میکند:

«در اواخر سال 1348 عده ای در جلسه ای در منزل هویدا حضور داشتند تا افکار خود را درباره بحرین یکپارچه کنند، خلعتبری معاون وزیر امور خارجه، مهندس ارفع رییس فراکسیون حزب ایران نوین، مطیع الدوله حجازی نویسنده، ناصر یگانه ماسون و وزیر مشاور در امور پارلمانی و پرفسور عدل رییس فراکسون حزب مردم در سنا؛ که در آن جلسه هویدا به من می گوید اگر موافقت نکنید یک انتحار سیاسی است و من در جواب او گفتم :حاکمیت ملی قابل تجزیه نیست مگر مملکت شرکت سهامی است که برخی از سهام آن سود داشته باشند و برخی سود نداشته باشند. ضمن آنکه عمل ما یک شهادت سیاسی است نه یک انتحار سیاسی!» (30)

سالها بعد از این گفتگو، سند این جریان توسط مرکز بررسی اسناد تاریخی چاپ شد:

« طبق دستور آقای هویدا نخست وزیر که به وسیله آقای عبداله ریاضی رییس مجلس شورای ملی به سه نفر از لیدر های فراکسیون پارلمانی مجلس شورای ملی به اسامی آقای مهندس ارفع لیدر فراکسیون حزب ایران نوین(اکثریت)، محسن پزشکپور لیدر فراکسیون پارلمانی حزب پان ایرانیست(اقلیت) و هلاکو رامبد لیدر فراکسون پارلمانی حزب مردم(اقلیت) ابلاغ گردیده از سه نفر افراد مذبور خواسته شده که جهت مذاکره در امر بخصوصی ساعت 16 روز پنجشنبه 6/1/1349 در منزل شخصی آقای نخست وزیر مشارالیه را ملاقات نمایند.  توضیح منبع – این ملاقات در راس ساعت 16 روز مزبور در منزل آقای نخست وزیر صورت گرفته لیکن از نحوه مذاکرات نامبردگان که به طور کاملا خصوصی بوده است هیچ گونه اطلاعی در دست نیست.» (31)

همچنین این سند در کتاب “حزب پان ایرانیست 1388-1330” نوشته مظفر شاهدی که سال 1389 توسط موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی منتشر شده است در دسترس است. (32)

 

*****

 

روزهای سرنوشت ساز بحرین در مجلس شورای ملی

1- در تاریخ 9/1/1349 اردشیر زاهدی گزارش دولت درباره دلایل جدایی بحرین را در صحن مجلس خواند  و همان روز رییس گروه پارلمانی پان ایرانیست محسن پزشکپور آن نطق تاریخی را در مخالفت با جدایی بحرین و استیضاح دولت هویدا بیان کرد (33) که فیلم این سخنرانی در اینترنت در دسترس همگان قرار دارد. (34)

دکتر طالع درباره متن این سخنرانی در پاسخ به ناصر انقطاع می گوید به “دلایل بسیار” از سال 1365 هیچ گونه همکاری تشکیلاتی و هم سویی سیاسی با محسن پزشکپور ندارد. و آقای محسن پزشکپور در جریان تهیه خطابه ی گروه پارلمانی پان ایرانیست نقش اساسی نداشته است. بلکه ایشان تنها خطابه گروه مزبور درباره بحرین را از پشت تریبون خوانده و در تهیه و تنظیم آن دارای نقش راهبردی نبودند. دکتر طالع ادعا دارد که متن آن سخنرانی به وسیله‌ی ایشان و زنده یاد دکتر محمدرضا عاملی تهرانی، آماده گردید و سپس با توجه به نظر دیگر اعضای گروه پارلمانی، از سوی دکترعاملی تلفیق شد و خطابه تلفیقی، توسط محسن پزشکپور خوانده شد. (35)

البته در این مورد جای تردید وجود دارد، چرا که دکتر طالع تا پیش از سال 1365 که به “دلایل بسیار” از محسن پزشکپور و حزب پان ایرانیست جدا شد چنین ادعایی نداشتند و اگر چنین بود در اعلامیه حزب پان ایرانیست در 12 فروردین 1358 (پاسخ شورای معاونین رهبر حزب پان ایرانیست به سخنان آقای صادق طباطبایی معاون سیاسی وزیر کشور درباره جریان جدایی بحرین) که خود دکتر طالع جزو یکی از 5 تن امضا کنندگان آن بود، به این موضوع می پرداخت.(36)

نکته مهم دیگر این است که در آن سالها با تایید کنگره چهارم حزب پان ایرانیست اختیارات کمیته عالی رهبری و سیستم اداره تشکیلات به رهبر حزب محسن پزشکپور داده شد (37) و این اختیارات در کنگره پنجم (38) و کنگره فوق العاده ششم سال 1350 (39) نیز از سوی اعضای حزب دوباره تایید گردید.

اگر دکتر طالع امروز همچنان اذعان دارد که در آن زمان رهبر همه کاره حزب پان ایرانیست بود و یکی از دلایل جدایی ایشان از حزب پان ایرانیست ها به رهبری محسن پزشکپور در دهه 60 نیز اعتراض به همین موضوع بوده است مطمئنا در جریان جدایی بحرین نیز نقش رهبر حزب یعنی محسن پزشکپور باید بیش از همه باشد. از سوی دیگر باور پذیر نیست در موضوعی به این مهمی که با سرنوشت حزب پان ایرانیست گره خورده است رهبر حزب و رییس فراکسیون پارلمانی آنگونه که دکتر طالع میفرمایند در تهیه این متن نقش اساسی و راهبردی نداشته باشد! و تهیه آنرا به دکتر طالع که در آن زمان پس از محسن پزشکپور(به عنوان شخص نخست حزب)، دکتر عاملی تهرانی و دکتر صدر (به عنوان قائم مقام اول و دوم) در جایگاه پایین تری از نظر سلسله مراتب حزبی قرار داشت، واگذار نماید.

دکتر عاملی تهرانی (تا زمان اعدام در سال 1358) دکتر فریور و دیگر پیشکسوتان پان ایرانیست هم تاکنون چنین چیزی را بیان نکرده اند. در هیچ یک از کتابهای منتشر شده درباره حزب پان ایرانیست و اسناد موجود نیز هیچ موردی دال بر تایید سخنان دکتر طالع نمی بینیم. محسن پزشکپور همواره بیان کرده که خودش متن سخنرانی در صحن مجلس شورای ملی را نوشته است:

«…برای اولین بار بود که من نطقی را در مجلس متنش را نوشتم. من متن دو نطق را در مجلس نوشتم. معمولا شاید بد صحبت نمیکنم یا اینکه بهرحال از عهده بیان مطالب برمیآیم بنابر این معمول هم نبوده که هیچوقت متن نطق را بنویسم. اما در دو مورد نوشتم یکی در مورد جلسه بحرین بود یکی هم در مورد مخالفت با دولت بختیار.»(40)

اعضای پارلمانی پان ایرانیست ساعت 6 صبح روزی که قرار بود در مجلس گزارش بحرین خوانده شود در خانه دکتر صدر جمع می شوند. محسن پزشکپور در ادامه گفتگو می گوید:

«… متن نطق خوانده شد نظراتی داشتند داده شد همانجا و متن استیضاح را هم تهیه کرده بودم که همانجا خواندم هر کس با خط خودش نسخه ای نوشت. متن استیضاح به امضای هر پنج نماینده ی پان ایرانیست رسید.»(41)

بنابر این سخن ناصر انقطاع به نقل از ایرج پزشکزاد سراسر بدون سند و مدرک و بی پایه است و به نظر می رسد دکتر طالع پس از گذشت نزدیک به 40 سال از جریان بحرین بخش های مهمی از این تراژدی جدایی که مربوط به نوشته شدن آن متن استیضاح است را فراموش کرده باشد، چون با بررسی بیشتر در این زمینه سند زیر را می بینیم :

«… دکتر صدر اضافه کرد صبح روز 9/1/1349 قبل از عزیمت به مجلس اعضای فراکسیون حزب پان ایرانیست در منزل اینجانب جمع شدند و ملاحضه شد که آقای پزشکپور متن نطق و متن استیضاح از دولت را تهیه کرده و گفته است ما بررسی و به این نتیجه رسیدیم که سکوت جایز نیست و حزب باید دکترین و سیاست دیرینه خود را در مورد بحرین تعقیب و عکس العمل شدید نشان دهد و چون دکتر عاملی و دکتر طالع نیز جداً جانبداری کردند من نتوانستم مخالفت کنم و …. » (42)

محسن پزشکپور در گفتگو با کیهان هوایی در سال 1371 از زبان یکی از نزدیکان شاه این جمله را بیان می کند:

«روز نهم فروردین که استیضاح دولت مطرح شده بود من به نزد شاه رفتم که نامه ها و تلکراف ها را ببرم. دیدم به شدت عصبانی هستند،علت را پرسیدم. گفتند از برنامه ی امروز مجلس و استیضاح دولت توسط حزب پان ایرانیست ناراحتند.» (43)

این نکته که محسن پزشکپور در گفتگو با کیهان هوایی بیان کرد در کتاب یادداشت های امیر اسداله علم بیان شده است:

« حال شاهنشاه خوش نبود. معلوم شد در مجلس وقتی وزیر خارجه جریان کار بحرین را داده است پزشکپور، لیدر حزب پان ایرانیست، برخلاف انتظار بیش از حد آن چه لازم بود، حمله به دولت کرده و حتی دولت را استیضاح کرده است، عرض کردم چه مانع دارد؟ چه بهتر که صدای اقلیت اینجوری هم باشد. شاهنشاه تصدیق فرموند. عرض کردم اجازه فرمایند تمام هم منتشر بشود.» (44)

آنگونه که آشکار است شاه هم از متن این نطق خبر نداشته و به همین دلیل استیضاح دولت به دست پان ایرانیست ها را به نوعی مخالفت باخواست و تصمیم خود میدانست! در بخشنامه ای خطاب به «”کلیه ساواک ها” که در نوزدهم فروردین ماه 1343 ارسال شده است می خوانیم:

« از طرف محسن پزشکپور به کلیه شعب حزب پان ایرانیست در شهرستان ها دستور داده شده به منظور اعتراض به تصمیم دولت در مورد بحرین تلگراف و یا طومارهای در این زمینه تهیه و به مرکز مخابره یا ارسال نمایند. لذا ترتیبی اتخاذ شود که به نحو مقتضی از مخابره تلگراف و یا ارسال هرگونه نامه یا طومار از جانب عناصر حزب مذکور به مرکز شدیداً جلوگیری فرموده چنانچه تلگراف یا طوماری به مرکز مخابره و یا ارسال شود، رییس ساواک مربوطه مسئول خواهد بود-مدیر کل اداره سوم – مقدم » (45)

بلافاصله پس پایان جلسه مجلس شورای ملی، تگلرافی از طرف وزارت اطلاعات و امنیت کشور به همه نشریات کشور فرستاده شد و در آن اعلام گردید هیچ نشریه ای حق چاپ سخنان محسن پزشکپور را ندارند. دستور عدم چاپ سخنان وی بعدها در نشریات دیگر هم بازتاب یافت.(46) خود محسن پزشکپور درباره این جریان می گوید:

«به روز چهاردهم فروردین گویا بود ما مصمم بودیم یک شماره فوق العاده بدهیم از خاک و خون ، شماره  فوق العاده ای که حاوی متن استیضاح باشد و متن صحبت من و چند مورد دیگر مربوط به همین مسئله که در آنجا  ریختند به چاپخانه و نسخه های چاپ شده روزنامه را برداشتند گرفتند و عملاً بدون اینکه اعلام کنند دیگر مانع از انتشار خاک و خون  شدند. . و به کلیه چاپخانه های ایران هم نوشتند که [از] انتشار خاک و خون دیگر می بایستی خود داری بکنند و کارکنان و آن عده ای را هم که مشغول تنظیم صفحات روزنامه بودند و مقالات روزنامه را تنظیم می کردند بازداشت کردند که مدتها زندانی بودند .» (47)

درباره مخالفت های حزب پان ایرانیست و محسن پزشکور پس از این جلسه شورای ملی اسناد بسیاری در کتابهای گوناگون و بویژه کتاب پان ایرانیست مظفر شاهدی بخش بحرین موجود است که برای نمونه به یک مورد اشاره می شود. متن گزارش ساواک در شانزدهم فروردین 1349 چنین است:

« محسن پزشکپور در حضور چند تن از بستگان خود در حالی که از تصمیمات اخیر دولت راجع به بحرین ناراحت و نگران بود اظهار داشت بحرین گوشه ای از خاک وطن ما می باشد نباید آنرا به آرا عمومی گذاردچون بحرین متعلق به ما می باشد و ما در این موردبا برنامه دولت مخالفت میکنیم هر چند که آقای هویدا نخست وزیر تلفنی به من اظهار داشتند که با این برنامه نباید مخالفت بکنی و شما هم مثل لیدر حزب مردم که مریض شده اند تمارض کنید ولی من به آقای هویدا گفتم هر وجب از خاک ایران با خون من بستگی دارد و تا آنجا که در قدرت من است با این برنامه مخالفت میکنم و این اصولا به پرستیژ حزب و ایمان افراد بستگی دارد.ما ادعای وحدت فلات ایران داریم چگونه با این برنامه که خطر شکست هم دارد موافق باشیم.» (48)

در ادامه این کوشش ها از طرف محسن پزشکپور به کلیه شعب حزب پان ایرانیست در شهرستان ها دستور داده شد به منظور اعتراض به تصمیم دولت در مورد بحرین تلگراف یا طومارهایی تهیه و به مرکز مخابره کنند. ساواک نیز به کلیه ساواک ها بخشنامه ای فرستاد تا به نحو مقتضی از مخابره تلگراف یا هرگونه نامه یا طومار از جانب عناصر حزب مذکور شدیدا جلوگیری کنند در غیر اینصورت ساواک مربوطه مسئول خواهد بود. (49)

اداره یکم ساواک نیز از مخابره تلگراف و ارسال نامه ها و طومارهایی به دفتر مخصوص شاهنشاه ، مجلسین شورای ملی و سنا و دفتر مرکزی حزب خبر داده و خواستار اقدامات لازم در این باره شده است. (50)

اقدامات محسن پزشکپور و حزب پان ایرانیست تنها محدود به جلسه استیضاح هویدا در مجلس نبود که بتوان آنرا نمایشی خواند! پس از این سخنرانی محسن پزشکپور که توان هویدا و دولت و موافقین را زیاد می دید در تلاش بود با زنده یاد داریوش فروهر رهبر حزب ملت ایران رابطه برقرار کنند تا با هم اقدامات هماهنگی را برای جلوگیری از تجزیه بحرین انجام دهند.(51) با توجه به اینکه حزب ملت ایران از احزاب مخالف حکومت پهلوی بود ساواک نسبت به این مسأله بسیار حساس گردید. این اسناد [گزارش اداره کل سوم ساواک به تاریخ 26/1/1349 درباره روابط دستجات جبهه ملی به ویژه روابط حزب ملت ایران و پان ایرانیست ها با یکدیگرو همچنین دیدگاه محسن پزشکپور درباره بحرین]  گویای نگرانی محسن پزشکپور از جریان جدایی بحرین و ارتباط با داریوش فروهر رهبر حزب ملت ایران و حساسیت سازمان اطلاعات و امنیت کشور است.(52) حزب ملت ایران در سال 1330 بر بنیاد مکتب پان ایرانیسم شکل گرفته بود اما به دلیل اختلاف در روش های مبارزات حزبی پس از 28 مرداد 32 از حزب پان ایرانیست فاصله گرفته بود اما در این زمان با توجه به آرمان مشترک هر دو حزب و رهبران آن محسن پزشکپور و داریوش فروهر و رشته های پیوند و دوستی این دو در زمان مکتب پان ایرانیسم و لزوم اتحاد در این برهه زمانی و برای این موضوع حساس باعث شد که حزب ملت ایران نیز همکاری های با حزب پان ایرانیست داشته در مخالفت با جدایی بحرین بیانیه ای منتشر و در سطح نه چندان گسترده ای (به دلیل اینکه این حزب در مقام اپوزیسیون حکومت قرار داشت و زیر فشار شدید ساواک بود) پخش نماید. (53) پس از صدور بیانیه کمیته مرکزی حزب ملت ایران در مخالفت با جدایی بحرین، دفتر اروپایی این حزب در بیانیه ای از بازداشت داریوش فروهر و منوچهر احمدی یکی از وابستگان حزب ملت ایران خبر داد (54)

2- در تاریخ 1/2/1349 جلسه 184 مجلس شورای ملی به طرح استیضاح حزب پان ایرانیست اختصاص داشت و در این روز دکتر عاملی تهرانی قائم مقام رهبر حزب پشت تریبون رفته و مجددا استدلالات و توضیحات فراکسیون پان ایرانیست را درباره استیضاح بیان کرد. پس از دکتر عاملی تهرانی امیر عباس هویدا به دفاع از خود در برابر استیضاح پرداخت. سپس هلاکو رامبد از حزب مردم و مهندس ارفع از حزب ایران نوین به عنوان موافقین رای اعتماد سخنانی را بیان نمودند. در پایان جلسه 199 نفر به دولت راجع به سیاست اتخاذی درباره بحرین رای اعتماد داده و تنها 4 نفر اعضای حزب پان ایرانیست دکتر محمدرضا عاملی تهرانی، دکترهوشنگ طالع، دکتر اسماعیل فریور و محسن پزشکپور به دولت رای کبود (منفی) دادند. (55)

خبر رای اعتماد تمام نمایندگان مجلس باستثنای چهار نفر حزب پان ایرانیست و پاسخ تند هویدا به استیضاح حزب پان ایرانیست تیتر یک روزنامه اطلاعات بود. در کنار نام و آرم روزنامه بخشی از سخنان هویدا چاپ شده بود:

«نخست وزیر خطاب به پزشکپور گفت: افکار شما جز داعیه های خیالی و رویایی نیست و ضررهای فاحش آن به بشریت در سطح جهانی نیز به اثبات رسیده است.» (56)

نشریه روشنفکر در یک گزارش به آنچه در جلسه شورای ملی گذشت، پرداخت و تیتر درشت آن سخن هویدا پاسخ در پاسخ به استیضاح گروه پارلمانی پان ایرانیست چنین بود:

« به بقای استعمار کمک نکنید.»[!!!] (57)

3- در تاریخ 24 اردی بهشت  1349 آخرین جلسه در مورد مسأله بحرین برگزار شد. دکتر خلعتبری به نمایندگی از دولت گزارش داد، موافقان و مخالفان سخنرانی کرده از جمله محسن پزشکپور که سخنرانی مفصلی داشتند و در پایان اعلام مخالفت گروه پارلمانی پان ایرانیست را بیان کرد. در این جلسه آقایان خواجه نوری، هلاکو رامبد، امیرعباس هویدا و فضائلی نیز سخنانی را در توجیه عملکرد دولت بیان کردند و سپس رای گیری با ورقه انجام شد. مهندس ریاضی رییس مجلس نیز نتیجه رای گیری را خواند:

«…اقدامات دولت، مذکور در گزارش تقدیمی در مورد قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد راجع به بحرین با 187 نفر رای موافق و 4 رای مخالف تصویب شد.» (58)

بدین ترتیب تنها 4 نفر اعضای حزب پان ایرانیست دکتر عاملی تهرانی، دکتر فریور، دکتر طالع و محسن پزشکپور به جدایی بحرین رای منفی دادند. دکتر صدر نیز به دلیل رای موافق در عصر همان روز توسط محسن پزشکپور از حزب پان ایرانیست اخراج شد. (59)

جریان این جلسه مجلس شورای ملی و سخنان محسن پزشکپور به عنوان مخالف و هویدا به عنوان نخست وزیر و برخی از نمایندگان موافق به طور کلی در برخی روزنامه ها از جمله کیهان (60) و اطلاعات (61) چاپ شد.بدین ترتیب بحرین با خیانت هیات حاکمه و مخالفت گروه پارلمانی پان ایرانیست از مام میهن جدا افتاد.

محسن پزشکپور رهبر حزب پان ایرانیست در جریان جدایی بحرین در یکی از نشست های حزب پان ایرانیست در سال 1349 در یک سخنرانی پاسخ شدید و تندی به سخنان نخست وزیر هویدا داد که در مجلس و برای تهدید عنوان کرد: آقای پزشکپور این آخرین ترانه توست! (62)

 

*****

 

حزب پان ایرانیست پس از استیضاح دولت هویدا

پس از استیضاح فشار همه جانبه ای از سوی دولت به حزب پان ایرانیست وارد آمد؛ دفاتر حزب در سراسر ایران تعطیل شدند؛ تعداد زیادی از افراد حزب [از جمله حسین شهریاری از اعضای پیشین شورای رهبری حزب] از محل زندگی خود به شهرهای دیگر تبعید گردیدند؛ حزب پان ایرانیست در دوره 23 مجلس شورای ملی نماینده ای نداشت؛ از انتشار روزنامه خاک  و خون ارگان حزب پان ایرانیست جلوگیری شد. همه پان ایرانیست ها که در رده های دولتی مشغول به کار بودند حتا تا سطح مدیر دبیرستان از کار برگنار شدند؛ شورای شهرهایی که اکثریت با افراد حزب پان ایرانیست بوده و شهرداران پان ایرانیست داشتند از جمله خرمشهر(مهندس رضا کرمانی که به عنوان شهردار نمونه برگزیده شده و نشان لیاقت دریافت کرده بود)، شوشتر(ناصر رحمانی)، پیرانشهر (صادق بهداد) منحل گردید؛ از سخنان پیش از دستور محسن پزشکپور در مجلس ممانعت به عمل می آمد؛ به دستور شهربانی از هر گونه احتماع و راهپیمایی پان ایرانیست ها جلوگیری می شد، به حزب اجازه شرکت در انتخابات انجمن های شهر و استان در شهریور 1349 داده نشد و…(63)

بدین ترتیب به گونه ای عمل شد که بر اثر فشارهای دولت به وسیله ساواک، حزب پان ایرانیست در آستانه فروپاشی قرار گیرد و توان ادامه فعالیت را از دست بدهد که این موضوع در بولتن سری ساواک در تاریخ 29آذر 1349 به روشنی ذکر شده است. (64)

این فشارها تا مدت ها ادامه داشت به گونه ای که در سال بعد ساواک از برگزاری کنگره حزب پان ایرانیست جلوگیری کرده و در جریان آن چند تن از پان ایرانیست ها را بازداشت کرد. (65)

 

*****

 

نتیجه جستار :

1. برپایه اسناد و مدارک، اقدامات پان ایرانیست ها و شخص محسن پزشکپور درباره بحرین از ابتدای بنیانگزاری حزب پان ایرانیست و سالها پیش از جریان استیضاح دولت هویدا آغاز شده و پس از آن نیز ادامه داشت چرا که کاملا بر پایه اعقادات و آرمان های پان ایرانیستی ایشان بوده  است.

2. استیضاح محسن پزشکپور در مجلس شورای ملی بر پایه اسناد ارایه شده نمیتواند آنگونه که برخی ادعا می کنند یک نمایش ساختگی و به دستور و خط دهی دولت انگلیس و وزارت امور خارجه باشد.

3. موضوع بحرین حتا تا امروز بین پان ایرانیست ها به عنوان یک آرمان مطرح و در گردهمایی 10 اردی بهشت 1387 که به مناسبت سالروز عملیات بیت المقدس و روز ملی خلیج پارس روبروی سفارت امارات در تهران برگزار شد پلاکاردهایی در دست اعضای حزب پان ایرانیست هواداران آن با مضمون « از کوههای قفقاز تا کرانه های بحرین» ، «نگاه فرزندان ایران زمین به بحرین است» و « بحرین را به مام میهن بازمی گردانیم» وجود داشت.(66) اسفند ماه 1387در پی سخنان یکی از مسئولین ایران که اشاره داشت “بحرین روزی بخشی از سرزمین ایران بوده است” دولت بحرین به شدت واکنش نشان داد و در تاریخ چهارم اسفند ماه سازمان جوانان پان ایرانیست بیانیه ای صادر نمود که در بخش هایی از آن می خوانیم:

« اظهارات اخیری که سبب بر آشفتگی حاکمیت فرقه ای بحرین شده است صرفا بیان واقعه ای تاریخی بوده و قابل حذف از حافظه ی تاریخی ملت ایران نمی باشد. دولتمردان بحرین باید بدانند که نمی توانند خفقان استعمار زاده ی حاکم بر بحرین را بر حافظه ی تاریخی ملت ایران، بیان و قلم آنها حاکم کند .طبیعی است که ما حقوق مردم منطقه را به رسمیت شناخته و برخورداری از حکومتهایی متناسب با بافت تاریخی – فرهنگی را حق مسلم آنها می دانیم.» (67)

4. ایرج پزشکزاد نخستین فردی بود که اتهام فرمایشی بودن استیضاح دولت هویدا را بدون دلیل و مدرک به محسن پزشکپور رهبر حزب پان ایرانیست در شماره 175 هفته نامه نیمروز لندن در تابستان 1371 وارد نمود که بعدها ناصر انقطاع نیز به ان استناد کرد و داستان را پر و بال بیشتری داد. (68) نه آقای پزشکزاد و نه ناصر انقطاع برای این اتهام بزرگ هیچ گونه سندی ارائه ندادند و تنها داستانی شبه جاسوسی را بیان کرده اند. همچنین تاکنون علیرغم انتشار 3 کتاب درباره حزب پان ایرانیست در ایران، درباره اتهام وابستگی محسن پزشکپور به انگلستان و یا بیگانگان و همچنین نمایشی بودن استیضاح وی در مجلس سندی منتشر نشده است. اگر یک سند در این زمینه موجود بود بدون شک در نخستین کتاب حزب از انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1378 منتشر می شد. رضا قاسمی نیز فرمایشی بودن سخنان پزشکپور و نوشتن متن سخنرانی از سوی وزارت امور خارجه را به شدت تکذیب کرده است.

5. همانگونه که پیشتر اشاره شد هیچ یک از نمایندگان حزب پان ایرانیست به دوره بعدی 23مجلس شورای ملی راه پیدا نکردند و تنها دکتر فضل اله صدر که به آرمان پان ایرانیست خیانت نمود و به جدایی بحرین رای موافق داد از سوی حزب جدیدالتاسیس خودش “ایرانیان” وارد مجلس فرمایشی گردید! و شگفت تر آنکه دکتر ناصر انقطاع جزو موسسین این حزب بوده و سردبیر نشریه “ایرانیان” ارگان این حزب گردید. یعنی دکتر انقطاع به کسی پیوست که در جریان جدایی بحرین به حزب و کشور خود خیانت نمود و رای موافق داد! آقای ناصر انقطاع که خود را پان ایرانیست آرمان خواه و هوادار دکتر مصدق میداند و از مخالفان شدید محمدرضا شاه پهلوی است در “فرهنگستان زبان ایران” حکومت پهلوی مشغول به کار گردید (69) و از اعضای موسس حزبی بود که بلافاصله پس از اخراج دکتر صدر با هدایت دستگاه امنیت کشور شاهنشاهی ایران برای پاداش همراهی با دولت و حکومت مجوز تاسیس گرفت؟؟؟!!! ناصر انقطاع که بر پایه نام کتابش خود و دوستانش را آرمان خواه و محسن پزشکپور و یارانش را آرمان فروش میداند، این نکته را روشن کند آیا همراهی با هیات حاکمه فاسد وقت برای جدایی بخشی از این سرزمین همیشه ایرانی با آرمان پان ایرانیسم که در پی وحدت و یگانگی همه سرزمین های ایرانی و بخش های جدا شده از میهن می باشد، همخوانی داشت؟

تا آنجا که نگارنده آگاه است ناصر انقطاع پیش از عضویت در حزب فرمايشی ایرانیان که چند صباحی بیشتر نیز عمر نکرد، با گروه “پرچمداران پان ایرانیسم” (70) بود و در راستای آرمان پان ایرانیسم هم اقدام سیاسی موثری انجام نداد و اصولا وارد دنیای سیاست نشد و در جریان جدایی بحرین نه تنها هیچ حرکتی نکرد بلکه با فرصت طلبی پس از پایان کار مجلس به دکتر صدر پیوست، اما ایشان کوشش های یک حزب سیاسی در یکی از برشگاه های سرنوشت ساز ایران را به سادگی با یک داستان دروغ پلیسی که آن هم بارها از سوی افراد گوناگون تکذیب گردیده در کتاب خود زیر پرسش می برند. بر خلاف کتاب های تاریخی دیگر ایشان، کتاب پنجاه سال تاریخ با پان ایرانیست ها به هیچ روی ارزش تاریخی ندارد چرا که در آن همه چیز در چارچوب روایت بیان شده و یک ارجاع یا یک سند وجود ندارد و در حقیقت بیان خاطرات شخصی شان است که در اغلب موارد نیز مخدوش است. شوربختانه این داستان دروغین در کتاب های منتشره درباره حزب پان ایرانیست و هر جا سخن از داستان جدایی بحرین می باشد، از تحلیل خبرگزاری فارس(71) و نیمه پنهان روزنامه کیهان (72) گرفته تا گفتگوی بهرام نمازی از حزب ملت ایران با Maa tv (73) دستاویز حمله به پان ایرانیست ها گردیده است! اما دریغ از اندکی کنکاش درباره درستی این داستان! امید است که این پژوهش یکبار و برای همیشه به حرف و حدیث های پیرامون فرمایشی بودن استیضاح دولت هویدا درباره بحرین پایان دهد.

امروز محسن پزشکپورها دستشان از دنیا کوتاه است اما علاقه مندان به تاریخ معاصر، شاگردان آنها و جوانان میهن پرست با واکاوی در تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین در پی شناسایی  کوشش های انسان های میهن پرست برای ملت و میهنشان و خیانت افراد خائن به این سرزمین می پردازند تا با بررسی و بازگو نمودن آن برای هم نسلان خود، درسهایی را که باید، از تاریخ بیاموزند…. این روزها که بار دیگر مسأله بحرین و کشتار شیعیان ایرانی تبار آن دیار با همکاری کشورهای عربی بویژه عربستان سعودی بر سر زبان هاست، بر هر میهن پرست که به ایران بزرگ می اندیشد بایسته است که این داستان تلخ جدایی را با همه زوایای آن همیشه به یاد داشته باشد و لحظه ای از سرنوشت مردم آن دیار غافل نباشد. شاید ظلم امروز بر مردم بحرین به دلیل جدایی آنها از سرزمین مادری و نتیجه خیانت بزرگی بود که در دوره 22 مجلس شورای ملی ایران با تایید شاه و رهبری هویدا انجام شد.

در این نوشته تلاش شد به روشن شدن برخی از زوایای تاریخ معاصر ایران پیرامون خیانت دولتمردان در دسیسه جدایی بحرین و ایستادگی میهن پرستان در برابر آن پرداخته شود. از سرور مهندی رضا کرمانی پیشکسوت گرامی حزب پان ایرانیست برای در اختیار گذاشتن برخی از  اسناد ارزشمند بایگانی شخصی شان سپاس فراوان دارم. نوشتارم را با جمله محسن پزشکپور به پایان می برم که در مجلس دوره 22 به هنگام طرح گزارش دولت درباره بحرین در برابر خیل نمایندگان فرمایشی مجلس  و در حمایت از مردم و سرزمین بحرین فریاد برآورد:

آقای نخست وزیر [هویدا] به من گفتند انتحار سیاسی نکن ولی این شهادت سیاسی است، تاریخ نشان خواهد داد که چه کسانی انتحار سیاسی میکنند…. و براستی تاریخ در این باره قضاوت بیرحمانه ای خواهد کرد.

 

پاینده ایران

میلاد دهقان – رامهرمز

بیست و هشتم اردی بهشت1390

 

پی نوشت:

1. پنجاه سال تاریخ با پان ایرانیست ها، ناصر انقطاع، رویه 148
2. هفته نامه نیمروز چاپ لندن، شماره 175، 16 مرداد 1371، رویه 17
3. حزب پان ایرانیست، علی اکبر رزمجو، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی 1378 _ حزب پان ایرانیست به روایت اسناد شهلا بختیاری، 1384 _ حزب پان ایرانیست، مظفر شاهدی، 1389
4. ناصر انقطاع، رویه 148
5. ناصر انقطاع، رویه 149
6. ایرانشهر، خبرنامه هفتگی، جمعه 31 اردی بهشت ماه1378، 21می 1999، سال پنجم شماره مسلسل63
7. حقایقی درباره ماجرای جدایی بحرین، دکتر هوشنگ طالع – انتشارات آرمانخواه – تهران شهریور 1382
8. ناصر انقطاع، رویه 151
9. ناصر انقطاع، رویه151
10. هفته نامه نیمروز ، شماره ی175، 16 مرداد 1371، رویه 17
11. همان ، شماره ی182، 3مهرماه 1371، رویه 18
12. همان ،شماره 185، مهرماه 1371،رویه 18
13. همان، رویه 18
14. ره آورد، شماره 42، آذرماه76، رویه 308 تا310
15. گفتگوی بی بی سی با اردشیر زاهدی جمعه ۰۷ ژانویه ۲۰۱۱/ 17 دی 1389
16. صدای آمریکا، برنامه دو روز اول با اجرای بیژن فرهودی ، یازدهم اسفندماه 1387
17. سخنان آقای قاسمی درباره عدم دخالت در نوشتن متن استیضاح هویدا به دست محسن پزشکپور را از اینجا در یوتیوب نگاه کنید. یا پوشه تصویری را  از اینجا دریافت کنید.
18. ناصر انقطاع، رویه 150
19. بنیاد مکتب پان ایرانیسم، کانون آرمانشناسی مکتب پان ایرانیسم ،فروردین 1329
20. ناصر انقطاع، رویه 163
21. ندای پان ایرانیسم، شماره 18، بیستم اردی بهشت 1331 و  ندای پان ایرانیسم، شماره22، هفده خرداد1331
22. شهلا بختیاری، رویه 113 [سند شماره 6 به تاریخ سال 1331 – گزارش راهپیمایی عده ای از اعضای حزب پان ایرانیست در اهواز و سخنرانی یکی از اعضا درباره قفقاز و بحرین]
23. اعلامیه یکماه تظاهرات حزبی برای رهایی بحرین از زنجیر جدایی و اسارت
24. شهلا بختیاری، رویه112
25. همان، 187
26. همان، 176
27. همان، 186
28. تاریخ تجزیه ایران دفتر دوم تجزیه بحرین، دکتر هوشنگ طالع، انتشارات سمرقند، چاپ نخست 1386، رویه های 153تا156
29. مظفر شاهدی، 212
30. کیهان هوایی، مصاحبه با محسن پزشکپور، شماره 9، 16 آبان1371، رویه 2
31. عبداله ریاضی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، تهران1384
32. مظفر شاهدی، 212
33. مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسه182، نهم فروردین 1349   _    علی اکبر رزمجو، رویه130
34. دریافت فیلم کامل سخنرانی با چند کیفیت – تماشای فیلم کامل به صورت آنلاین در تارنمای رسمی حزب پان ایرانیست – خلاصه شده این فیلم در یوتیوب به مدت 7 دقیقه
35. حقایقی درباره ماجرای جدایی بحرین، رویه 1
36. دریافت فایل پی دی اف بیانیه
37. علی اکبر زرمجو، رویه84
38. همان، رویه 85
39. همان، رویه 86
40. دانشگاه هاروارد- مجموعه تاریخ شفاهی ایران، روایت کننده محسن پزشکپور، محل مصاحبه پاریس- فرانسه، مصاحبه کننده ضیا صدیقی، نوار شماره9، رویه 158
41. همان، رویه 152
42. مظفر شاهدی، رویه 215
43. کیهان هوایی، مصاحبه با محسن پزشکپور، شماره 9، 16 آبان1371 ص2
44. یادداشت های امیر اسداله علم (ویراستار علینقی عالیخانی)، چاپ نهم 1388، انتشارات میهن، جلد 2، رویه 13
45. مظفر شاهدی، رویه 242
46. پنجاه گزارش از پنجاه رویداد تاریخ معاصر، م.حسن بیگی، اطلاعات هفتگی شماره2540، رویه 6و 7
47. مجموعه تاریخ شفاهی ایران، رویه 159
48. مظفر شاهدی، رویه 222
49. همان، رویه 242
50. همان رویه 243
51. شهلا بختیاری، رویه 195 و 194
52. همان، رویه 196 تا 198
53. سرگذشت پاره تن ایران بحرین، تبلیغات و انتشارات حزب ملت ایران، تاریخ انتشار 1384، رویه 43 تا 46
54. همان ، رویه48
55. مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسه 184، یکم اردی بهشت1349
56. اطلاعات،  سه شنبه اول اردی بهشت1349،شماره 13171
57. روشنفکر، شماره 857، رویه 7
58. مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسه 189، 24 اردی بهشت1349    _   رزمجو، 1378، رویه130
59. متن پیام اخراج دکتر صدر : به سبب رفتار خلاف انضباط و عدم رعایت خط مشی حزب، اخراج آقای فضل الله صدر از حزب پان ایرانیست و گروه پارلمانی پان ایرانیست اعلام میگردد. رهبر حزب پان ایرانیست   محسن پزشکپور    24/2/1349
60. کیهان، پنجشنبه 24 اردی بهشت 1349 شماره 8043
61. اطلاعات، پنجشنبه 24 اردی بهشت 1349، شماره 13190
62. دریافت فایل سخنرانی پزشکپور در انتقاد به دولت هویدا
63. شهلا بختیاری، رویه 73
64. شهلا بختیاری، رویه 203
65. مظفر شاهدی، رویه 306
66. تصاویر روز ملی خلیج پارس روبروی سفارت امارات با شعارهایی درباره بحرین
67. بیانیه سازمان جوانان حزب پان ایرانیست پیرامون تحرکات بحرین
68. به گمان نگارنده این کار برای تخریب چهره سیاسی محسن پزشکپور و یک نوع تسویه حساب بود که یکسال و اندی پیش از آن به ایران برگشته و افشاگری های زیادی درباره گروه های مخالف جمهوری اسلامی و به گفته خودش “اپوزیسیون ملت ایران” انجام داده بود. این افشاگری ها با واکنش بسیار زیاد در رسانه های برون مرز روبرو شد اما هیچ یک از افرادی که پزشکپور آنها را به دریافت پول از بیگانگان و یا همیاری و همکاری با دشمنان ایران در زمان دفاع مقدس متهم کرده بود نتوانستند از خود دفاع کنند و امروز پس از گذشت بیش از دو دهه از آن سخنان اسناد زیادی در این باره منتشر شده است.
69. انقطاع، توضیحات پشت جلد کتاب
70. “پرچمداران پان ایرانیسم” گروه کوچکی از پان ایرانیست ها بودند که از مکتب پان ایرانیسم به جا مانده بودند و در میان آنها انسانهای میهن پرستی چون زنده یاد محمد مهرداد حضور داشتند که اوایل دهه 30 در حمله به چاپخانه نشریه حزب جانسپاران میهن به دست عوامل حزب مذکور، مضروب و قطع نخاع شد و تا پایان عمر در بستر به سر برد. ارگان آنها نشریه پرچمدار بود. افراد این گروه اعتقادی به مبارزه سیاسی علنی نداشتند و هیچ گاه وارد دنیای سیاست به مفهومی که حزب پان ایرانیست یا حزب ملت ایران گردید، نشدند و در اندازه همان گروه کوچک و روابط دوستانه باقی ماندند.
71. نقد و نظر دفتر مطالعات و تدوين تاريخ ايران
72. کیهان(نیمه پنهان: استیضاح آبکی هویدا)، 27فروردین1381، شماره17352
73. گفتگوی بهرام نمازی با ما تی وی در باره جدایی بحرین

پیشنهاد می شود خوانندگان گرامی فصل ششم از کتاب “حزب پان ایرانیست 1388-1330″نوشته آقای مظفر شاهدی که توسط موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی در سال 1389 منتشر شده است را بخوانند. این کتاب هر چند بی طرفانه نوشته نشده است اما در فصل مربوط به تجزیه بحرین از صفحه 211 تا صفحه 329 تعداد زیادی از اسناد ساواک درباره حزب پان ایرانیست و اقدامات این حزب درباره مخالفت با جدایی بحرین و نیز اقدامات دولت در برخورد با حزب پان ایرانیست منتشر شده است. به دلیل طولانی شدن نوشتار از ذکر این اسناد در نوشته خودداری شده است.

 

کتاب ها

بنیاد مکتب پان ایرانیسم، کانون آرمانشناسی مکتب پان ایرانیسم ، چاپ نخست فروردین 1329

پنجاه سال تاریخ با پان ایرانیست ها ، ناصر انقطاع. چاپ آمریکا، شرکت کتاب، ژانویه2001 میلادی/ دی ماه 1379

تاریخ تجزیه ایران دفتر دوم تجزیه بحرین، هوشنگ طالع، چاپ اول، سمرقند، 1386

سرگذشت پاره تن ایران بحرین، تبلیغات و انتشارات حزب ملت ایران، 1384

حزب پان ایرانیست، علی اکبر رزمجو ،چاپ اول، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1378

حزب پان ایرانیست به روایت اسناد، شهلا بختیاری، چاپ اول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385

حزب پان ایرانیست 1388- 1330، مظفر شاهدی، چاپ اول، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 1389

حقایقی درباره ماجرای جدایی بحرین، هوشنگ طالع، تهران، انتشارات آرمانخواه، شهریور1382

عبداله ریاضی به روایت اسناد ساواک، چاپ اول، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1384

 

نشریات

اطلاعات، پنجشنبه 24 اردی بهشت 1349،شماره13190

ایرانشهر، 31 اردی بهشت ماه1378 / 21می 1999،رسال پنجم، شماره 63

روشنفکر، شماره 857

ره آورد (چاپ برون مرز)، شماره 42،  آذرماه 1376

خاک و خون، شماره 23، 14 آذر1344

خاک و خون، شماره 100، 12تیر1345

خاک و خون، شماره 156، 19آبان1345

کیهان، شماره8043، 24 اردی بهشت 1349

کیهان، شماره17352، 27 فروردین 1381

کیهان هوایی، شماره 9، 16 آبان1371

هفته نامه نیمروز چاپ لندن، شماره 175، 16 مرداد 1371

هفته نامه نیمروز چاپ لندن، شماره 182، 3 مهرماه 1371

هفته نامه نیمروز چاپ لندن، شماره 185، مهرماه 1371

ندای پان ایرانیسم، شماره 18، بیستم اردی بهشت 1331

ندای پان ایرانیسم، شماره22، هفده خرداد1331

 

مذاکرات مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسه182، نهم فروردین 1349

مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسه 184، یکم اردی بهشت1349

مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسه 189، 24 اردی بهشت1349

 

منابع اینترنتی

تارنمای رسمی حزب پان ایرانیست   www.paniranist.org

پان ایرانیست خوزستان                 www.pan-iranist.net

حزب مرز پرگهر                      http://marzeporgohar.org

خبرگزاری فارس                     http://www.farsnews.net

صدای آمریکا                                   www.voapnn.com

یوتیوب                                         www.youtube.com

کتابخانه دانشگاه هاروارد    http://pds.lib.harvard.edu

 

تصاویر

روزنامه خاك و خون ارگان حزب پان ايرانيست در دهه 40

روزنامه خاك و خون ارگان حزب پان ايرانيست در دهه 40

روزنامه خاك و خون ارگان حزب پان ايرانيست در دهه 40

مهندس رضا کرمانی از اعضای قدیمی حزب پان ایرانیست – شعار بحرین که در میانه عکس آشکار است

 

راهپیمایی کارگران نساجی شوش وابسته به حزب پان ایرانیست تشکیلات خوزستان با شعارهایی درباره بحرین

فرمان یکماه تظاهرات حزب پان ايرانيست برای رهايي بحرین

میتینگ حزب پان ایرانیست و شعار “آزادی بحرین خواست ملت ماست” نصب شده بر دیوار

 

مهندس رضا کرمانی هنگام سخنرانی در یکی از نشست های حزب پان ایرانیست در خوزستان

تیتر نشریه ندای پان ایرانیسم ارگان حزب پان ایرانیست درباره بحرین-سال1331

 

تصاویری از گردهمایی روز ملی خلیج پارس روبروی سفارت امارات در تهران با شعارهايي درباره بحرين – اردی بهشت 1387

 

 

 

 

پاسخ رضا قاسمی به سخنان ایرج پزشکزاد در نشریه نیمروز