آیا تحریم بیمه دریایی دردناکترین تحریم علیه ایران است؟

کشتی‌های حامل نفت بسیار گرانقیمت‌اند، اما صرف نظر از بیمه بدنه و تجهیزات فنی، به یک بیمه خاص شخص ثالث نیاز دارند، بیمه “حفاظت و غرامت”.

آنها باید در قبال خطر احتمالی آسیب رساندن به افراد و محیط زیست بیمه شوند. معمولا در صورت بروز حادثه‌ای جدی، هزینه پرداخت غرامت به افراد و پاکسازی محیط زیست، به مراتب بیشتر از هزینه خود کشتی است. یک سوپرنفتکش که بین یک تا دو میلیون بشکه نفت را حمل می‌کند، چندین میلیارد دلار برای “حفاظت و غرامت” بیمه می شود.

 

 

 

اندرو باردو، رئیس گروه بین المللی بیمه‌گران حفاظت و غرامت به بی بی سی فارسی می‌گوید: “آلودگی نفتی خیلی زود تیتر اخبار می‌شود. لکه‌های بزرگ نفت سر از صفحه اول روزنامه‌ها در می‌آورند. بر اساس کنوانسیون بین المللی دریانوردی، بیمه‌گرهای حفاظت و غرامت متخصص پرداخت غرامت این آلودگی‌ها و غرامت شخص ثالث هستند. هیچ شرکت نفتکشی نمی‌تواند خطر نداشتن چنین بیمه‌ای را بپذیرد. در واقع، اگر بیمه نداشته باشد، اجازه ندارد فعالیت کند”.

آنچه اتحادیه اروپا و آمریکا را نسبت به تاثیرگذاری این تحریم بیمه خوش‌بین می‌کند، این واقعیت است که حدود ۹۵ درصد شرکتهای تخصصی این نوع بیمه، در اروپا و عمدتا در لندن مستقرند.

از اول ژوئیه ۲۰۱۲ (یازدهم تیر ۱۳۹۱) این شرکتها از بیمه کردن هر نفتکشی که نفت ایران را به هر جایی از جهان ببرد، منع شده‌اند. مطابق مقررات دریایی هم مقام‌های بنادر به نفتکش‌های فاقد این بیمه اجازه ورود و تخلیه نفت را نمی‌دهند

پس سوال این است که آیا این تحریم بیمه دریایی، صادرات نفت ایران با نفتکش را به شدت کاهش می‌دهد یا این که جمهوری اسلامی می‌تواند راه فراری بیابد؟

خروج از بازار ایران

اتحادیه اروپا از اکتبر ۲۰۱۰ شرکتهای اروپایی را از بیمه کردن شرکت‌های دولتی و غیر دولتی ایران منع کرده بود. اما بیمه شناورهای شرکت‌های کشتیرانی ایران که مشمول تحریم نبودند، مستثنی شده بود.

بر اساس تصمیمی که مقام‌های اتحادیه اروپا در ۲۳ژانویه امسال برای تحریم نفت ایران گرفتند، هر گونه مورد بیمه دریایی ایران باید بلافاصله متوقف می‌شد. شرکت‌های بیمه اروپا که درآمد قابل ملاحظه‌ای را از دست می‌دادند، اعتراض کردند و کوشیدند این تحریم به تعویق بیافتد.

اندرو باردو، رییس گروه بین المللی بیمه‌گران حفاظت و غرامت می‌گوید: “غرامت بیمه دریایی برای قربانیان حوادث دریایی طراحی شده است. با مختل کردن این بیمه‌ها، پوشش بیمه آنهاست که قربانی می‌شود، نه تحریم شوندگان و این چیزی است که ما مرتبا به معماران تحریم گوشزد می کنیم.”

تلاش بیمه‌گران و خریداران نفت ایران موقتا به ثمر نشست و اجرای این تصمیم تا اول ژوئیه به تعویق افتاد.

اما شرکتهای بیمه اروپا از همان ابتدا شروع به ترک بازار ایران و توقف بیمه کردن نفتکشهای ایران کردند.

شرکت زیمنس در ژانویه اعلام کرد که بخش بیمه خود را در ایران تعطیل می کند. سپس در فوریه شرکتها مونیخ ره Munich Reو آلیانس Allianzبه تمام فعالیتهای بیمه شان در ایران پایان دادند.

در ماه مارس بانک سلطنتی اسکاتلند (آر بی اس) از پرداخت پول به یک کشتی دار یونانی که نفت ایران را برای شرکتی هندی حمل کرده بود، خودداری کرد.

در ماه آوریل هم شرکت لویدز رجیستر که استانداردهای ایمنی و زیست محیطی کشتی ها را تایید می کند، به ارزیابی ۶۰ فروند نفتکش و کشتی کانتینربر ایران پایان داد. طبق قوانین بین الملل، شناورهای دریایی باید پیش از پهلو گرفتن در بنادر بزرگ، گواهینامه ارزیابی داشته باشند.

مدیر این شرکت به مقامهای اتحادیه اروپا گفته است که نباید از ایمنی به عنوان سلاحی سیاسی علیه ایران استفاده کرد.

چاره داخلی

تحریم بیمه دریایی علاوه بر صادرات نفت، روی درآمد ۱۴ میلیارد دلاری ایران از محل صادرات محصولات پتروشیمی هم تاثیر می گذارد.

اما دیدگاه کارشناسان درباره عمق این تاثیر، همانند بسیاری از امور دیگر، متفاوت است. برخی احتمال می دهند که در بدترین حالت، حمل نفت ایران با نفتکش متوقف شود، ولی گروهی دیگر می گویند ایران و خریداران نفتش می توانند راه حلی مبتکرانه بیابند.

ایران خودش حدود ۴۰ فروند نفتکش دارد که ۲۵ فروند از آنها سوپرنفتکش اند. ناوگان نفتکش ایران، روی کاغذ، قابلیت حمل روزانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه را دارد، ولی آگاهان بازار می گویند نزدیک به ۱۸ سوپرنفتکش ایران در حال حاضر برای ذخیره سازی نفتی بکار می روند که در ماه های اخیر به دلیل تحریمهای آمریکا روی دست ایران مانده است.

در ایران تنها یک شرکت، بیمه “حفاظت و غرامت” را ارائه می کند، کیش پی اند آی Kish P & I. یکی از مدیران این شرکت اطمینان داده که می تواند نفتکشها را تا سقف یک میلیارد دلار بیمه کند. اما صرف نظر از اندک بودن این مبلغ، ناظران می گویند یک مشکل بزرگ هست: در شرایطی که بانکهای ایرانی تحت تحریم اند، اگر حادثه ای پیش بیاید، چگونه می توان از این شرکت ایرانی پول گرفت؟

بعلاوه بسیاری از کشتی ها با وامهای کلان خریداری شده اند و بانکهای وام دهنده شرط می گذارند که این کشتی ها توسط شرکتهای ممتاز و معتبر جهان بیمه شوند. شرکت کیش پی اند آی تنها یک سال پیش تاسیس شده است.

چاره خارجی

چین، هند، ژاپن، کره جنوبی مجموعا بیش از نیمی از نفت صادراتی ایران را می خرند.

اما تنها کشوری که تاکنون توانسته راه حلی مطمئن برای مقابله با این تحریم بیمه دریایی بیابد، ژاپن، پنجمین واردکننده بزرگ نفت خام ایران، است.

در بیستم ژوئن، پارلمان ژاپن لایحه دولت برای تضمین بیمه نفتکشهای حامل نفت ایران را تصویب کرد. به موجب این لایحه، هر نفتکش ژاپنی تا سقف ۷ و نیم میلیارد دلار بیمه می شود.

این اولین بار است که دولت ژاپن هزینه بیمه دریایی را متقبل می شود.

شرکتهای بیمه ژاپن گفته بودند که هر دفعه فقط می توانند یک کشتی ژاپنی حامل نفت ایران را بیمه کنند. اما مشخص نیست که مداخله دولت ژاپن بتواند مشکل را کاملا حل کند.

بنا به آمار، در ماه مه امسال دستکم ۱۰ نفتکش ژاپنی در بنادر ایران پهلو گرفته و بطور متوسط روزانه ۳۱۳ هزار بشکه نفت ایران را حمل کرده اند. اگر تعداد نفتکش کمتری از ژاپن بیمه شود، تاثیرش، کاهش درآمدهای نفتی ایران خواهد بود.

بر خلاف ژاپن، چین، بزرگترین خریدار نفت ایران، هنوز راهی نیافته است. تاکنون اکثر نفتکشهای چینی حامل نفت ایران را شرکتهای اروپایی بیمه می کردند.

شرکت چینی یونیپک Unipec از ایران خواسته است محموله های ژوئیه را نفتکشهای ایرانی به بنادر چینی برسانند. در این صورت دردسر و هزینه بیمه به گردن ایران می افتد.

اریکا داونز، کارشناس چین در موسسه بروکینگز آمریکا می گوید: ” لابد اوایل امسال گزارشهایی دیده بودید مبنی بر این که کشتی داران چینی از دولت خواسته بودند نفتکشهای آنها را برای واردات نفت ایران بیمه کند. احتمال می دهم دولت چین به این دلیل مداخله نکرد که نمی خواست خشم آمریکا را برانگیزد. رابطه با آمریکا مهمترین رابطه تجاری چین است. هر چند مقامهای چین می گویند تحریم ابزاری ناکارآمد است، اما نمی خواهند پرونده اتمی ایران به مناقشه ای در روابط چین و آمریکا بدل شود. اگر دولت چین مداخله می کرد، برخی در واشنگتن آن را گامی را راه تضعیف کردن فعالانه تحریمهای ایران تلقی می کردند.”

همانند چین، وزارت نفت هند از وزارت کشتیرانی این کشور خواسته است به نفتکشهای ایرانی اجازه دهد نفت ایران را به پالایشگاه های هند بیاورند. در حال حاضر، به منظور حمایت از شرکتهای کشتیرانی داخلی، تنها از کشتی های هندی استفاده می شود.

همچنین وزارت نفت هند از وزارت دارایی این کشور خواسته تا یک شرکت دولتی را ملزم به تقبل بیمه نفتکشهای هندی برای واردات نفت کند.

اما کره جنوبی اساسا تصمیم گرفته است به دلیل تحریم بیمه دریایی، قید خرید نفت از ایران را بزند.

مقامهای سئول گفته اند که حاضر نیستند پول مالیات دهندگان را صرف بیمه نفتکشها کند. دولت کره جنوبی از اروپا خواسته بود سئول را از تحریم بیمه دریایی ایران معاف کند، اما موفق نشد.

سال گذشته کره جنوبی ۱۰ درصد نفت مورد نیازش را از ایران وارد کرد، ولی بنا به گزارشها، امسال وارداتش از ایران بیش از ۲۰ درصد افت کرده است.

در عوض مقامهای کره توانسته اند منابعی جایگزین در میان کشورهای عرب خلیج فارس بیابند.

چشم انداز بازار

گزارش آژانس بین المللی انرژی نشان می دهد حتی پیش از اجرای تحریمهای مشترک آمریکا و اتحادیه اروپا، فروش نفت ایران تا یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.

اما بنا به گزارش رویترز، کارشناسان تخمین می زنند فروش نفت ایران در ژوییه، یعنی پس از آغاز اجرای تحریمهای آمریکا و اتحادیه اروپا از جمله بیمه دریایی، تنها ٢١٦ هزار بشکه افت کند. در مجموع پیش بینی می شود صادرات ایران یک و نیم میلیون بشکه در روز افت کند.

با احتساب نفت بشکه ای ۸۵ دلار که در بودجه امسال ایران تعیین شده، تخمین زده می شود که درآمد نفتی ایران، ماهانه ۳ میلیارد و ۸۲۵ میلیون دلار افت می کند.

با این حال، کارشناسان بازار نفت عمدتا تردید دارند کاهش عرضه نفت از سوی ایران قیمتها را به میزان قابل ملاحظه ای بالا ببرد.

از آوریل امسال قیمت نفت بیش از ٢٠ درصد افت کرده و برای اولین بار از اوایل ٢٠١١ زیر صد دلار فروخته می شود.

بحران اقتصادی اروپا، شتاب نگرفتن ضرباهنگ بهبود اقتصادی در آمریکا، افزایش تولید نفت عربستان و آمریکای شمالی، تقویت ذخایر استراتژیک گروه هشت از جمله دلایل تثبیت قیمت است.

اما برخی ناظران هشدار می دهند حباب این اطمینان ممکن است بطرز خطرناکی بترکد، مخصوصا این که در تابستان تقاضا بالا می رود.

 

 

منبع: بی بی سی فارسی