وضعیت کمبود مواد مغذی و گرسنگی پنهان در جهان

در سراسر جهان انسان‌هایی هستند که هر روز صبح از فرط گرسنگی از خواب بیدار می‌شوند و هر شب با شکم گرسنه سر بر بالین می‌گذارند. برخی از آنان هم دیگر هیچ گاه از خواب برنمی‌خیزند. به گزارش “سازمان کمک به گرسنگان” آلمان، شمار گرسنگان جهان “به گونه‌ای تحمل‌ناپذیر” بالاست.

البته تعداد گرسنگان جهان از سال ۱۹۹۰ حدود ۳۹ درصد کاهش یافته است. اما این میزان هنوز با کاهش ۵۰ درصدی شمار گرسنگان تا سال ۲۰۱۵ که هدف اعلام شده سازمان ملل متحد است، بسیار فاصله دارد. با توجه به افزایش جمعیت جهان از سال ۱۹۹۰، حتی بر شمار گرسنگان افزوده شده است. حدود ۸۰۵ میلیون نفر، بخصوص در آسیای جنوبی و آفریقا، به طور مداوم دچار سوء تغذیه هستند.

رنج از “گرسنگی پنهان”

جدولی که روز دوشنبه (۱۳ اکتبر / ۲۱ مهر) درباره گسترش گرسنگی در سطح جهان منتشر می‌شود، نشان می‌دهد که بسیاری از مردم دنیا از شکل دیگری از گرسنگی به نام “گرسنگی پنهان” رنج می‌برند.

این نامی است که پزشکان و امدادگران در کشورهای در حال توسعه به نوعی از گرسنگی داده‌اند که نه با دردهای معمول ناشی از گرسنگی و نه حتی با کم‌وزنی همراه است، و با وجود این تاثیر آن بر کسانی که دچار آن هستند و نیز بر رشد و پیشرفت جمعیت جهان فاحش است.

تخمین زده می‌شود که دو میلیارد نفر از کمبود “ریز مغذی‌ها” (micronutrients) رنج می‌برند، یعنی ویتامین‌و مواد معدنی لازم برای بدن در غذای روزانه آن‌ها یافت نمی‌شود چون تغذیه آن‌ها متنوع نیست.

این از سویی به دلیل عدم دسترسی برخی افراد به مواد مغذی است و از سوی دیگر به خاطر آنکه شیوه تغذیه برخی افراد یکجانبه است. به گفته مدیر انستیتوی شیمی زیست‌شناختی و علوم تغذیه دانشگاه هوهنهایم آلمان، هانس کنراد بیسلاسکی، در آلمان نیز “گرسنگی پنهان” وجود دارد.

پیامدهای این نوع گرسنگی همیشه آشکار نیست. برای نمونه در آفریقا کودکان بر اثر کمبود ویتامین “آ” بینایی خود را از دست می‌دهند یا بر اثر کمبود ید به بیماری گواتر مبتلا می‌شوند. در کشورهای غربی هم خستگی مفرط بر اثر کمبود آهن را می‌توان مشاهده کرد و این یکی از موارد “گرسنگی پنهان” است. سازمان جهانی تغدیه هشدار می‌دهد که “گرسنگی پنهان مانع رشد جسم و توانایی یادگیری کودکان می‌شود”.

مصرف یک ماده غذایی در بسیاری کشورها

به گزارش سازمان کمک به گرسنگان، در حالیکه در کشورهای در حال توسعه مشکل مصرف تنها یک ماده غذایی مثل برنج به عنوان تامین‌کننده بخش عمده انرژی روزانه است، در کشورهای صنعتی اغلب عادت‌ها و ناآگاهی موجب “گرسنگی پنهان” میشود.

برای نمونه بسیاری کودکان در مکزیک بخاطر مصرف زیاد ذرت، مرغ و روغن چاق می‌شوند و امکان ابتلای آن‌ها به بیماری‌های عفونی و اختلالات رشدی افزایش می‌یابد، چون عناصر مهمی در تغذیه آنها وجود ندارد.

سال گذشته نیز گروهی از پژوهشگران نشان دادند که حتی در براندنبورگ آلمان قد کودکان خانواده‌های فقیر به طور متوسط یک تا دو سانتیمتر کوتاهتر از همسن‌های آنان از خانواده‌های مرفه و تحصیل‌کرده است. پژوهشگران حدس می‌زنند که دلیل این تفاوت در نرسیدن مواد لازم غذایی به بدن این کودکان باشد.

هانس کنراد بیسلاسکی، متخصص امور تغذیه، همچنین با نظر به افزایش شمار مواد غذایی‌ای که به طور صنعتی آماده مصرف می‌شوند (غذاهای آماده)، تاکید می‌کند که “سیر شدن کافی نیست”. او می‌گوید که هر چه فاصله مواد غذایی‌ای که برای مصرف تهیه می‌شود از مواد خام بیشتر باشد امکان آنکه مواد مغذی در روند تهیه غذا از بین رفته باشند بیشتر است.

گرسنگی مانع کارایی است

سالانه حدود دو هزار میلیار دلار بر اثر “گرسنگی پنهان” از دست می‌رود، چون کسانی که دچار این گرسنگی هستند نمی‌توانند از رشدی سالم بهره‌مند شوند و بازده کاری کمی دارند.

سوء تغذیه و “گرسنگی پنهان” باعث تضعیف تمرکز فکر و دیگر آسیب‌های جسمی و روحی و در نهایت مانع پیشرفت درسی کودکان در مدارس می‌شود. بدین ترتیب آینده شغلی کودکان نیز به خطر می‌افتد.

هانس کنراد بیسلاسکی می‌گوید که اینکه مواد غذایی لازم به بدن کودک برسد باید از همان دوره بارداری زنان مورد توجه قرار گیرد. به گفته این کارشناس امور تغذیه، آسیب‌هایی که بر اثر سوء تغذیه در هزار روز اول زندگی یک کودک، یعنی تا پایان دو سالگی او، به او وارد می‌آید را دیگر نمی‌توان جبران کرد.

مرگ یک کودک در هر ده ثانیه در جهان بر اثر سوء تغذیه

به گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، در هر ده ثانیه یک کودک در جهان بر اثر پیامدهای مستقیم یا غیرمستقیم “گرسنگی پنهان” می‌میرد. در کشورهای در حال توسعه پروژه‌هایی از سوی سازمان‌هایی امدادگر چون سازمان ایرلندی Concern Worldwide برای مقابله با این مشکل در دست اجرا هستند. برای مثال این سازمان بذر در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد و به زنان که به طور معمول وظیفه تهیه غذا را در خانواده‌ها بر عهده دارند کشت بادام زمینی، هویج و سویا را می‌آموزد و همچنین به آنان یاد می‌دهد چگونه مواد غذایی را طبخ کنند تا ویتامین‌های آن‌ها حتی‌الامکان از بین نرود.

سرمایه‌گذاری در بخش تغذیه می‌تواند بسیار سودآور باشد. کارشناسان در سال ۲۰۰۸ نظر داده بودند که تامین ویتامین آ و ماده معدنی “روی” و افزودن ید و آهن به مثلا نمک و آرد برای کودکان یکی از پنج سرمایه‌گذاری مفید برای پیشرفت اقتصادی کشورهاست.

مواد مکمل تغذیه در کشورهای صنعتی

در کشورهای صنعتی، بخصوص در آمریکای شمالی، بازار مواد مکمل تغذیه به سرعت در حال رشد است. منتقدان در این روند هم شانس می‌بینند و هم خطر. آنها می‌گویند که قرص و پودر ممکن است در کوتاه مدت جبران کمبود مواد مغذی را بکند، اما مردم نباید تغذیه طبیعی را از یاد ببرند. یک پزشک می‌گوید که “وابسته شدن به این‌گونه مواد در نهایت به نفع کنسرن‌هاست”.

سازمان کمک به کودکان “تر د زوم” نیز می‌گوید که تهیه این مواد برای کسانی که واقعا به آن محتاج هستند بسیار گران تمام می‌شود.

سازمان‌های غیردولتی در کشورهای در حال توسعه از دولت‌ها می‌خواهند که زمینه عرضه مواد غذایی مغذی با بهای ارزان را فراهم آورند.

به گفته سازمان کمک به گرسنگان، در میان‌مدت تنها آموزش و رفاه می‌تواند ضامن خروج از دور باطل تغذیه ناکافی، جسم ناسالم، ناکارایی و فقر مداوم باشد.

معرفی جدول گرسنگی در جهان

جدول گسترش گرسنگی در جهان روز دوشنبه در برلین ارائه می‌شود. برای تهیه این جدول هر سال آمار بخشی از جمعیت کشورها که از سوء‌تغذیه رنج می‌برند، بخشی از کودکان تا پنج ساله که وزن بدنشان به حد متوسط نرسیده و میزان مرگ و میر کودکان بررسی می‌شود.

۲۶ کشور توانسته‌اند از سال ۱۹۹۰ تا کنون میزان گرسنگی جمعیت خود را تا ۵۰ درصد یا بیشتر کاهش دهند. بخصوص در آنگولا، بنگلادش، غنا، کامبوج، مالاوی، نیجر، رواندا، تایلند، چاد و ویتنام وضعیت بهبود یافته است.

گرسنگی در ۱۴ کشور آفریقایی “بسیار جدی” و در بوروندی و اریتره حتی “فاحش” توصیف شده است. از برخی کشورها چون کنگو، افغانستان و سومالی آمار قابل اعتمادی در دست نبوده است.

ایران جزو کشورهایی است که در آن میزان گرسنگی “کم” بوده است.