ایران و دبیر کلی اوپک
ایران و دبیر کلی اوپک
حدود شش ماه مانده به پایان دوره فعالیت دبیرکل کنونی اوپک، رایزنی مدعیان این سمت برای انتخاب نامزد آنها به عنوان دبیرکل آغاز شده است.
تاکنون عربستان سعودی، عراق، کویت و اکوادور از معرفی نامزدهای خود برای عهده‌دار شدن دبیرکلی اوپک خبر داده‌اند و ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان نفت اوپک بعد از دوره‌ای سکوت، اعلام کرده است که به طور حتم در نشست آتی، نامزد خود را برای این سمت معرفی می‌کند.
به گزارش خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا)، رستم قاسمی گفته است که انتخاب دبیرکل جدید از موضوع‌های مورد بررسی در نشست آینده اوپک است.
نشست آتی اوپک روز ۱۴ ژوئن (۲۵ خرداد) در وین برگزار خواهد شد.
فهرست روبه رشد نامزدها
دبیرکل اوپک نماینده رسمی و قانونی این سازمان به شمار می‌رود که مدیریت امور دبیرخانه اوپک را به عهده دارد، ولی باید برای تصمیمات خود با اعضای هیات عامل هماهنگ باشد.
عبدالله سالم البدری، دبیرکل کنونی اوپک که در سال ۲۰۰۷ میلادی به این سمت انتخاب شد، برای دو دوره دبیرکل اوپک بوده است و دوره فعالیتش در دسامبر سال ۲۰۱۲ میلادی به پایان می‌رسد.
بر اساس گزارش‌ها، عربستان سعودی مجید المنیف، نماینده سابق خود در اوپک را به عنوان نامزد این کشور معرفی کرده است.
عراق هم اعلام کرده است که ثامر غضبان، وزیر نفت پیشین خود را به عنوان نامزد این سمت معرفی می‌کند و اکوادور هفته گذشته اعلام کرد که ویلسون پاستور، وزیر نفت کنونی این کشور را نامزد دبیرکلی اوپک خواهد کرد.
ضرورت اجماع اعضا
عبدالله البدری پیش از آن که دبیرکل اوپک شود، نماینده لیبی در این سازمان بود و اعضای اوپک بعد از سه سال مناقشه بر سر انتخاب دبیرکل، سرانجام با دادن این سمت به او موافقت کردند. در آن زمان، ایران، عربستان سعودی و کویت نیز نامزدهای خود را معرفی کرده بودند.
با آن که دبیرکل اوپک شخصا در تصمیم‌گیری‌های اوپک نقشی ندارد، اما زیرمجموعه‌های تحت مدیریتش، فراهم‌کننده مقدمات و زمینه‌ساز این تصمیمات هستند. از جمله گزارش‌های بخش
پژوهش اوپک، به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های دبیرکل، در ارزیابی‌های هفتگی و ماهانه تحولات بازار نفت و در نهایت، تصمیمات کنفرانس اوپک درباره میزان تولید نفت نقش مهمی ایفا می‌کند.
دبیرکل اوپک می‌تواند با هدایت تحقیقات و مطالعات این بخش، تاثیر قابل توجهی بر تصمیمات اوپک بگذارد.
پس از تاسیس اوپک در سال ۱۹۶۰ میلادی، تمام کشورهای عضو اوپک تا سال ۱۹۸۳ میلادی برای یک دوره دبیرکل این سازمان شدند. اما بعد از آن، اختلاف‌نظرها بر سر انتخاب دبیرکل‌های بعدی آغاز شد.
مهم‌ترین شرطی که همواره در انتخاب دبیرکل موثر بوده است، تاکید اساسنامه اوپک بر ضرورت اجماع تمام اعضای سازمان بر سر دبیرکل منتخب است، اما به جز سال‌های نخست تشکیل اوپک، همواره رقابتی سخت بین کشورهای اصلی تولیدکننده نفت برای کسب این سمت بوده است.
این اختلاف‌نظرها بیش از هر کشوری به ضرر ایران و عربستان سعودی تمام شده است و هر یک از آنها فقط برای یک دوره دبیرکل اوپک شده‌اند.
اعضای کنفرانس اوپک دبیرکل را از بین نامزدهایی که کشورهای عضو معرفی کرده‌اند، برای دوره‌ای سه ساله انتخاب می‌کنند، ولی در برخی برهه‌های تاریخی و با تداوم اختلاف‌نظرها، از رئیس کنفرانس اوپک خواسته شده است تا به طور موقت وظایف دبیرکل را به عهده بگیرد.با گذشت نزدیک به ۵۰ سال از آغاز فعالیت‌های اوپک، این سازمان ۲۲ دبیرکل داشته است. از ۵ رئیس اوپک نیز خواسته شده است تا در غیاب دبیرکل وظایف او را انجام دهند.
ایران پیشگام ناکام
فواد روحانی، حقوقدان ایرانی، اولین دبیرکل اوپک بود. او در رقابت با نامزدهای عربستان سعودی، عراق، کویت و ونزوئلا توانست عهده‌دار این سمت شود و فعالیتش را در سال ۱۹۶۱ میلادی آغاز کند.
در آن زمان قرار بود دبیرکل بر مبنای حروف الفبای نام کشورهای عضو و به صورت دوره‌ای انتخاب شود. به این ترتیب، پس از ایران، نامزدهای عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا عهده‌دار دبیرکلی اوپک شدند.
اما به تدریج اختلاف‌نظرها بر سر شیوه انتخاب دبیرکل شدت پیدا کرد و کشورهای عضو بر سر تفسیر “چرخشی بودن دبیرکلی” به اختلاف نظر رسیدند؛ گروهی بر آن بودند که روند چرخشی
باید بر اساس حروف الفبا شکل بگیرد و گروه دیگر معتقد بودند که این روند باید به صورت چرخش تاریخی و براساس ترتیب دبیرکلی کشورها از ابتدای شکل‌گیری اوپک انجام شود.
با آن که در هر دو حالت، بعد از حداکثر دو دوره دبیرکلی، نوبت ایران می‌رسید، باز همچنان هیچگاه اجماع نظر بر سر نامزدهای ایران به دست نیامده است.
اختلاف بزرگترها به نفع کوچکترها
تداوم اختلافات کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بر سر انتخاب دبیرکل در سال‌های گذشته همواره باعث شده است دبیرکلی اوپک در بیشتر موارد به کشورهای خارج از این منطقه برسد. چنانچه گفته می‌شود در نشست آتی اوپک نامزد اکوادور، به عنوان کوچک‌ترین عضو این سازمان، در مقایسه با سه نامزد دیگر شانس بیشتری برای انتخاب شدن به عنوان دبیرکل دارد.
کشورهای عرب عضو اوپک صرفنظر از دیدگاه‌های قومی، این موضوع را مطرح می‌کنند که مسایل دیپلماتیک و سیاسی ایران در عرصه جهانی، می‌تواند بر ایفای نقش دبیرکلی که از این کشور انتخاب می‌شود، تاثیر بگذارد.
مناقشه ایران با کشورهای غربی بر سر برنامه هسته‌ای این کشور که برای چند دهه ادامه داشته است، از مواردی است که اعضای اوپک نسبت به تاثیر آن بر عملکرد دبیرکل ایرانی احتمالی این سازمان و نیز موضع‌گیری کشورهای غربی علیه اوپک، ابراز نگرانی کرده‌اند.
آنها می‌گویند که دبیرکل اوپک باید منافع یکجانبه کشورها، از جمله کشور متبوع خود را کنار بگذارد و در جهت منافع کل سازمان عمل کند. خودداری از اظهارنظرهای مداخله‌جویانه درباره فعالیت‌های هر یک از کشورهای عضو و موضع‌گیری یکجانبه، از مواردی است که اعضای اوپک در انتخاب دبیرکل مد نظر دارند.
در عین حال، با آن که محمدعلی خطیبی، نماینده ایران در اوپک تاکید کرده است که “ایران همیشه نقش بسیار فعالی در انتخاب دبیرکل اوپک داشته است”، به نظر می‌رسد شرایط کنونی عرصه بین‌الملل چندان به نفع نامزد احتمالی این کشور برای دبیرکل نیست.
