اعتراض بختیاری ها به نگاه تفرقه آمیز «سرزمین کهن»
روشنک آسترکی
اعتراض بختیاری‌ها به پخش سریال تلوزیونی «سرزمین کهن»، برای نخستین بار موجب توقف پخش یک برنامه تلوزیونی در صدا و سیما و عذر خواهی مسولان و دست اندرکاران تولید این سریال در پاسخ به اعتراضات مردمی شد.
در این سریال که روزهای پنجشنبه ساعت۳۰: ۲۲ از شبکه سه سیما پخش می شد، نقش یک خانواده منفی، نوکیسه و فاسد به خانواده‌ای با نام بختیاری داده شده که به آزار و اذیت یک خانواده روشنفکر، وطن پرست و مظلوم با نام اردکانی می‌پردازند. در فسمتی از سریال اردکانی، معلم تاریخی با اندیشه‌های چپ، خطاب به خانواده بختیاری فریاد می‌کشد و می‌گوید: «به چه چیز خودتون افتخار می‌کنین؟ به کدوم اصل و نسب؟ به سرپاگرفتن سگ‌های انگلیسی و کاسه‌لیسی کنسول انگلیس؟ می‌خواین فردا سر کلاس برای بچه‌ها قصه اینکه بختیاری‌ها چطور بختیاری شدند رو بگم؟»
همچنین با نشان دادن تصویر سردار اسعد بختیاری قهرمان ملی مشروطه و از فاتحان تهران در نهضت مشروطه ایران که به دیوار خانه بختیاری آویخته است، وی را عنصر انگلیس معرفی می کند.
از سوی دیگر در قسمت نخست سریال و در کلاس درس، پس از توضیحات آموزگار درباره جدایی آذربایجان، به ناگاه دانش‌آموزی بلند می‌شود و می‌گوید: «ولی آقای معلم ترک‌ها بخاطر ظلم از ایران جدا شدند». آموزگار به جای پاسخ‌گویی تنها به مسخره کردن دانش آموز و تحقیرش اکتفا می کند. وجود چنین سکانس هایی در سریال نیز باعث اعتراض شده و این صحنه ها را با توجه به پیشینه سیاسی برخی دست اندرکاران سریال، تلاشی بر مشروعیت بخشیدن به اندیشه چپ ضد وطنی می دانند.
بختیاری‌ها در واکنش به این سریال یک اعتراض مدنی فراگیر را ترتیب دادند و به تجمع‌های اعتراضی در شهرهای مختلف پرداختند، که شاید بتوان گفت در سالهای اخیر در ایران بی‌نظیر بوده است. نقطه مشترک همه تجمع‌های اعتراضی بختیاری‌ها تاکید بر نقش آفرینی آنان در تاریخ ایران و تلاش برای حفظ تمامیت ارضی کشور بوده و خواسته آنان توقف پخش سریال، عذرخواهی کمال تبریزی و عزت الله ضرغامی و توضیح درباره علت این توهین بوده است. همچنین در طی روزهای اخیر برخی مردم دیگر نقاط ایران از جمله آذری ها با راه اندازی گروه های فیس بوکی به حمایت و همراهی با بختیاری پرداخته اند.
بر اساس گزارش‌ها در پی این تجمعات تعدادی از معترضین بازداشت شده‌اند که هنوز آمار دقیق این بازداشت شده‌ها مشخص نیست اما مجموع بازداشتی‌ها در شهرهای مختلف بالای ۱۰۰ نفر برآورد می‌شود.
از نگاه معترضین
مهرداد یکی از معترضان اهوازی در پاسخ به این پرسش که چطور این اعتراضات درابعاد گسترده و در شهرهای مختلف هماهنگ شد، به راه دیگر می‌گوید: پس از پخش قسمت دوم این سریال بود که بختیاری‌ها در شبکه‌های اجتماعی بخصوص فیس بوک شروع به اعتراض کردند و همزمان این اعتراضات به صورت پیامک میان مردم بختیاری رد و بدل می‌شد. اعتراض‌ها در طی دو سه روز به صورت خودجوش انسجام پیدا کرد و فراگیر شد و با اطلاع رسانی مردمی از طریق فیس بوک و پیامک مردم هماهنگ شدند و روز و ساعت و محل اعتراض مشخص شد.
امین از دیگر معترضان به سریال سرزمین کهن معتقد است: باید دانست در کل، سرشت و خواست و ارادهٔ بختیاری همیشه در ایران پرستی بوده است و هویت خویش را ورای هویت ایرانی نمی‌داند. برای همین هست که در برابر محرومیت‌ها و کم لطفی‌ها شکیبا بوده و هرگز این وضعیت بهانه‌ای برای ایران گریزی آنان نشده است. هر اندازه محرومیت برای اقوام ایرانی وجود داشته باشد به همان اندازه (و اگر بیشتر نباشد) برای بختیاری هم دارای اعتبار بوده است. اما تاکنون این شرایط هرگز دلیلی نشده تا بختیاری بخواهد بر ایران زخم زده و وارد میدان ایل بازی و قومیت پرستی شود. بختیاری کل ملت ایران را سرفراز می‌خواهد و نه چیز دیگر. باید توجه داشت که صدا و سیمای جمهوری اسلامی برای نخستین بار نمی‌باشد که دست به تحریف تاریخ می‌زند و واقعیات را قلب می‌نماید و بر هویت ایرانیان می‌تازد. باید با رصد کردن دقیق و موشکافانه رسانه‌ای که نام ملی را بر خود نهاده است در مسیری گام برداشت تا هرگونه حرکت علیه منافع و هویت ملی ایرانیان با واکنشی درخور روبرو شود و در برابر ایجاد کینه میان اقوام ایرانی به شدت موضع گیری کرد.
علیرضا از کاربران فیس بوک در اینباره می‌گوید: اگر چه این عقب نشینی و عذرخواهی در پی مقاومت مردم بختیاری با اهمیت است اما زیرکانه سعی شده مساله تنها به توهین به ایل بختیاری محدود شود. بحث بر سر این است که عوامل با تبرئه پیشه وری و فرقه دموکرات به دنبال چه بودند و چرا سعی کردند چهره‌ای منفی از بختیاری‌ها نشان دهند؟ ریشه مخالفت و نفرت آن‌ها از وطن پرستان چه هست و چگونه در صدا و سیمای ملی لانه کرده‌اند؟ مردم بختیاری حافظ شرف ایرانی و منافع ملی هستند و قطعا منظورشان از این اعتراض صرفا جنبه شخصی و ایلی نداشته بلکه به مانند بلندای تاریخ اغراض ملی و میهنی داشته‌اند. این پرسش هنوز باقیست که چه دستهایی می‌خواستند آذری‌ها و بختیاری‌ها را روبروی هم قرار دهند و وحدت ملی را خدشه دار کنند؟ چه دستهایی می‌خواهند تجزیه طلبان را با بودجه ملی در تلویزیون تبرئه کنند و شهید جلوه دهند؟
اعتراض‌ها مسولان را همراه کرد
اعتراض به سریال سرزمین کهن، تنها به مردم محدود نشده است. نمایندگان بختیاری مجلس و ائمه جمعه شهر‌ها و استان‌های بختیاری‌ها نشین هم جزو معترضان هستند. محمد سادات ابراهیمی نماینده مردم شوشتر در مجلس، نسبت به پخش سریال تلویزیونی «سرزمین کهن» تذکر آیین نامه‌ای داد و به توهین به قوم بختیاری اعتراض کرد. او در نطق خود گفت: «قوم بختیاری در برابر رضاخان ایستادگی کردند و در جنگ جهانی اول در مقابل ارتش روس و انگلیس ایستادگی کردند. باید به صدا و سیما تذکر داد تا احساسات این قوم شریف را به بهانه ساخت سریال، خدشه دار نکند.»
از سوی دیگر نمایندگان شهرهای مسجدسلیمان، لالی، اندیکا و هفتکل، شوشتر، اهواز، لردگان، فارسان، اردل و کوهرنگ، شهرضا، شاهین شهر، لنجان، درود و ازنا و دزفول هم جزو معترضان به این سریال بودند و در نهایت ۶۰ نماینده مجلس در تذکر کتبی خواستار توقف سریال سرزمین کهن و برخورد قاطعانه با سازنده آن شدند. در این نامه آمده است: «سریال سرزمین کهن با تحریف تاریخ بختیاری، چهره علی قلی خان سردار اسعد بختیاری و پسرش جعفرقلی خان از رهبران مشروطه خواه ایران را که جایگاه خاصی بین مردم بختیاری دارند و در صف مقدم مبارزه با استبداد قاجار و پهلوی بوده‌اند، خدشه دار کرده است. استفاده از عنوان بختیاری‌ها در دیالوگ‌های تند و تحریک آمیز برخلاف زندگی مسالمت آمیز اقوام و موازین حقوق بشری مورد نظر سازمان ملل و یونسکو بوده و نقض تعهدات بین المللی توسط صدا و سیما است».
محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم جزو معترضان به سریال سرزمین کهن بود. او در گفت‌و‌گو با عزت اله ضرغامی به تحریف تاریخ دراین سریال تذکر داد و با اشاره به اعتراضات صورت گرفته به متن این سریال و توهین به قوم بختیاری که در همه ادوار تاریخ و به خصوص تاریخ معاصر وطن پرستی و دین داری ایشان بار‌ها به اثبات رسیده، خواستار تجدید نظر جدی صدا و سیما در پخش این سریال جنجال برانگیز شد.
در نهایت اعتراض‌ها رحمانی فضلی، وزیر کشور را هم با واکنش واداشت و با بیان اینکه اعتراض‌ها با آرامش انجام شده است، گفت: «موضوعی که رخ داده به هرحال موجب رنجش خاطر قوم بختیاری شده است که از ایرانیان اصیل و قومی است که همواره همراه انقلاب بوده و هست، و به هر حال باید این مساله به نوعی جبران شود.»
محمدتقی توکلی، نماینده الیگودرز از ارجاع سریال «سرزمین کهن» به کمیسیون امنیت ملی مجلس خبر داده و گفته است که این سریال برای بررسی‌های بیشتر به کمیسیون امنیت ملی مجلس ارجاع شده. همزمان سیدعلی طاهری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز اعلام کرده است که این سریال در کمیسیون فرهنگی مجلس نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
توضیحات دست اندرکاران
با جدی شدن اعتراض مردم بختیاری، کارگردان، تهیه کننده، مدیر گروه فیلم و سریال و ناظران مجموعه تلویزیونی سرزمین کهن گزارش در نامه‌ای خطاب به معاون صدا و سیما درباره برخی ابهامات پیش آمده در زمینه این سریال توضیحاتی را ارائه کرده‌اند.
در بخشی از این نامه آمده است: «بی‌تردید دست اندرکاران این سریال به هیچ وجه حتی در تصورات ذهنی خویش قصد کوچک‌ترین بی‌احترامی به ساحت مردم شریف و پر افتخار بختیاری را نداشته‌اند. مشاهده قسمت‌های آتی این مجموعه تلویزیونی موید این واقعیت خواهد بود. با این وجود چنانچه پخش قسمت‌های اولیه این مجموعه موجب رنجش خاطر هموطنان عزیز بختیاری شده است، مراتب عذرخواهی خود را اعلام می‌کنیم.» محمودرضا تخشید مدیر گروه فیلم و سریال شبکه سه، محمد مسعود تهیه کننده سریال، کمال تبریزی کارگردان سریال و عباس سلیمی نمی‌ن مشاور تاریخی پروژه از جمله امضا کنندگان این نامه هستند.
همچنین نامه‌ای منتسب به امیر آقایی -بازیگر سریال سرزمین کهن- در فضای فیس بوک منتشر شد که در قسمتی از آن گفته است: «غیرتتان را می‌ستایم و به نوبهٔ خود؛ تنها می‌توانم بگویم قصد ما بی‌احترامی نبوده است. اساسآ قهرمان سریال سرزمین کهن یک بختیاری ست. اما یک سوال برایم باقی ست: آنروزهایی که برای مردم سرزمینم محکوم به ممنوع الکاری بودم؛ از این خیل غیرت و جوانمردی؛ چرا حتی شاخهٔ گلی برای تسکین زخم‌هایم روانه‌ام نشد؟»
در مقابل این توضیحات بختیاری‌ها معتقدند این توضیحات فرافکنی است و باری از توهین‌های ارائه شده کم نمی‌کند. برخی نیز معتقدند این سریال ضمن توهین به بختیاری‌ها به نوعی در قسمت‌های نخست که تا کنون پخش شده است به تطهیر اندیشه حزب توده و فرقه دموکرات می‌پردازد و در نهایت به صورت آشکار و نهان در دیالوگ‌ها به نفرت پراکنی و ایجاد شکاف میان ملت ایران می‌پردازد.
همچنین در پاسخ به نامه امیر آقایی گفته می‌شود که اعتراض به ممنوع الکار شدن بازیگران روش دیگری را می‌طلبد و چنین اعتراضاتی تا کنون با عنوان تباری صورت نگرفته و تاکید می‌شود واکنش به مشکلات صنفی باید از کانال دیگری صورت بگیرد.
در همین زمینه یکی از کاربران فیس بوک می‌گوید: «وظایف؛ کارکرد‌ها و محدودیت‌های نهاد‌های مدنی هنوز برای بخش بزرگی از جامعه ما ناشناخته ست و این البته عجیب هم نیست که امیر آقایی نداند وظیفه اعتراض به مشکلات اهالی سینما برعهده تبارها نیست. اما این حرکت بخصوص در نوع خود بی‌نظیر بود. بهره گیری از حداکثر ظرفیت و دستیابی به هدف مشخص بدون انحراف از هدف و با کمترین هزینه‌ها؛ نوع کلاسیک یک حرکت مدنی بود».
سیمایی که ملی نیست
قابل ذکر است این اولین بار نیست که نحوه عملکرد صدا و سیما اعتراضات بخشی از مردم ایران را در پی دارد. بروز گسست در اتحاد ملت ایران می‌تواند در وهله اول ضربه‌ای جبران ناپذیر به حاکمیت و دولت و در وهله دوم به کشور وارد کند. از سوی دیگر با توجه به وجود انواع مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که ناشی از عدم مدیریت صحیح دولت های مختلف بوده، کشور در حال حاضر نیازمند یک عزم و وحدت ملی برای اصلاح مشکلات است.
در پایان گفتنی است برخی اقداماتی که خواسته یا ناخواسته از سوی مسولان و دولتمردان در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی طی دهه‌های گذشته انجام گرفته تا حدی به شکاف بین اقوام دامن زده و حساسیت‌هایی را در میان مردم ایجاد کرده است. حتی شاهد بوده‌ایم در حوزه رقابت‌های سیاسی، بار‌ها و بار‌ها بر شکاف‌های اجتماعی دامن زده شده و از آن بهره برداری‌های سوء صورت گرفته است. در هر حال بی‌تفاوتی یا عدم تجدید نظر در نگاه مسولان باعث می‌شود مردم در برابر این اقدامات مشابه سکوت نکنند و بروز دوباره چنین اعتراضاتی اجتناب ناپذیر شود.
منبع: تارنمای راه دیگر
