پیامدهای ثبت نام هاشمی و مشایی در انتخابات

بابک صیفی یاری

در حالی که حدود یک هفته از پایان مهلت ثبت نام داوطلبان ریاست جمهوری می‌گذرد و گمان می‌رفت تا 26 اردیبهشت ماه شورای نگهبان فهرست نامزدهای تایید صلاحیت شده را منتشر کند، عباسعلی کدخدایی سخنگوی این شورا، با اشاره به پایان مهلت قانونی برای بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات آتی ریاست‌جمهوری، اعلام کرد: با استناد به تبصره ماده 57 قانون انتخابات، طی نامه ای به وزارت کشور مهلت بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری را به مدت 5 روز تمدید کردیم.

وی افزود: تمدید 5 روزه برای بررسی نهایی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری می باشد و طبق قانون انتخابات، شورای نگهبان تا پایان وقت اداری سه‌شنبه 31 اردیبهشت ماه نتایج بررسی صلاحیت‌ها را به وزارت کشور اعلام خواهد کرد. این در حالیست که انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری  قرار است در تاریخ 24 خرداد ماه برگزار شود و هنوز در کمتر از یکماه تا برگزاری انتخابات نامزدهای نهایی  مشخص نشده اند.

گفتنی است بر اساس اعلام رسمی وزارت کشور از مجموع تعداد 686 نفر ثبت نام کنندگان برای نامزدی در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، 656 نفر مرد به عبارتی 96 درصد و 30 نفر زن به عبارتی 4 درصد ثبت نام کنندگان را تشکیل دادند.

تجهیز دو جناح درون حاکمیت در دقیقه نود

شنبه 21 اردیبهشت ماه در حالی که آخرین روز ثبت نام داوطلبان برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری اعلام شده بود، مهم‌ترین روز در ستاد انتخاباتی وزارت کشور  نیز رقم خورد. در دقایق پایانی زمان تعیین شده برای  ثبت نام داوطلبان، اکبر هاشمی بهرمانی، از سوی جناح اصلاح طلب و اسفندیار رحیم مشایی از سوی جناح دولت به طور همزمان برای ثبت نام در ستاد انتخابات وزارت کشور حاضر شدند. دقایقی که باعث شد بسیاری از محافظه کاران بازی این دوره از انتخابات را ورای پیش بینی ها و امیدهای خود تجربه کنند.

روز شنبه همچنین گزارشی حاکی از تجمع نیروهای امنیتی و یگان ویژه در اطراف دفتر محمد خاتمی و اکبر هاشمی رفسنجانی منتشر شد. هفته های گذشته طرفداران جناح اصلاح طلبِ درون حاکمیت، با امضای بیانیه و دیدار حضوری و راه انداختن کمپین هایی در شبکه های اجتماعی مجازی، بارها از محمد خاتمی و اکبر هاشمی بهرمانی برای اعلام کاندیداتوری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری دعوت به عمل آورده بودند. اخبار حاکی از آن است که هاشمی بهرمانی در آخرین دقایق تصمیم نهایی خود را برای شرکت در انتخابات گرفته است.

 پس از حضور اکبر هاشمی رفسنجانی و اسفندیار رحیم مشایی برای ثبت نام در انتخابات ریاست جمهوری هواداران هاشمی  سرود «یار دبستانی» خواندند و شعار «صلی علی محمد یار رهبری آمد»، «سلام بر هاشمی» و «درود بر خاتمی» سردادند. همچنین طرفداران مشایی شعار «مشایی پاینده رئیس جمهور آینده» سر دادند و در مخالفت با هاشمی، فریاد «هاشمی حیا کن مملکت و رها کن» سردادند.

محمود احمدی نژاد، رییس دولت دهم در مراحل ثبت نام اسفندیار رحیم مشایی وی را همراهی کرد و حتی پس از ثبت نام و در زمان حضور رحیم مشایی برای انجام کنفرانس خبری، دوشادوش کاندیدای مورد نظر خود، پشت میکروفون حضور پیدا کرد و به ایراد سخنانی پس از رحیم مشایی پرداخت.

این اقدام ریاست جمهوری کشور که حمایت از کاندیدای مورد نظرش را آشکارا اعلام می کرد و بی طرفی نهاد مجری انتخابات را زیر سوال می برد، باعث بروز واکنش‌هایی از سوی برخی مقامات حاکمیت و نمایندگان مجلس شد. به طوری که عباسعلی
کد خدایی٬ سخنگوی شورای نگهبان روز یکشنبه گذشته، اقدام محمود احمدی‌نژاد در همراهی  اسفندیار رحیم مشایی برای ثبت‌نام در انتخابات را اقدامی «مجرمانه» خواند و گفت این مسئله به قوه قضائیه نیز اعلام شده است. ازسوی دیگر احمد توکلی در واکنش به حمایت احمدی‌نژاد از نامزدی رحیم مشایی٬ وی را به «پادشاهی مستبد» تشبیه کرده و نادر قاضی پور هم خواستار ارائه ی طرح عدم کفایت سیاسی رئیس دولت دهم شده است.

محمود احمدی‌نژاد نیز در واکنش به این انتقادها و پرسش‌ها، با این توجیه که در مرخصی به سر می برده، پاسخ منتقدان خویش را داده است و با نیروی بیشتری به حمایت‌های صریح خود از رحیم مشایی ادامه داده است. وی همچنین روز گذشته در پایان جلسه هیئت دولت وقتی با سوال خبرنگاران که واکنش  او در صورت  رد صلاحیت احتمالی اسفندیار رحیم مشایی را می پرسیدند مواجه شد، پاسخ داد: «امروز چقدر هوا خوب است و به نظرم یکی از بهترین روزهای بهاری است».

محافظه کاران و تلاش برای رد صلاحیت هاشمی و مشایی

در حالی که اکبر هاشمی از ارکان تثبیت نظام جمهوری اسلامی به شمار می آید و بیشترین مسئولیت ها اجرایی در این نظام را بر دوش کشیده است و اکنون نیز رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشد و همچنین اسفنیار رحیم مشایی نیز پرنفوذترین فرد در میان دولتمردان پس از رئیس جمهور می باشد، اما پس از نام نویسی این دو هجمه ای سنگین و همه سویه از سوی محافظه کاران علیه این دو داوطلب شرکت در انتخابات ریاست جمهوری و برای رد صلاحیت آنان آغاز شد که همچنان به قوت خود پابرجاست . 

 رسانه های درون ایران روز گذشته از ارسال نامه‌ای با 100 امضاء به شورای نگهبان برای رد صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی و اسفندیار رحیم مشایی خبر دادند.

جواد کریمی قدوسی روز چهارشنبه (25 اردیبهشت) به خبرگزاری فارس گفته که «این نامه شب گذشته توسط یکی از نمایندگان مجلس از طریق دبیرخانه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به آیت‌الله یزدی تقدیم شده است».

وی افزوده امضاهای این نامه در حال «افزایش» است و محتوای آن «با نامه قبلی نمایندگان که در اعتراض به مواضع هاشمی رفسنجانی در مقابله با ولایت فقیه و مخالفت با عنصر مقاومت علیه رژیم صهیونیستی» تفاوت دارد.

به گفته این نماینده مجلس در نامه مذکور از اعضای شورای نگهبان خواسته شده مانع وارد آمدن «یک خسارت عظیم {تائید صلاحیت هاشمی رفسنجانی و رحیم مشایی} به انقلاب و اسلام» شوند.

در این نامه که متن کامل آن را نیز خبرگزاری فارس منتشر کرده٬ بی‌آنکه به نام هاشمی رفسنجانی اشاره شود آمده است: «نقش بعضی از کسانی که ثبت‌نام کرده‌اند و فرزندانشان در مدیریت فتنه و انسجام بخشیدن به سران فتنه و هماهنگ نمودن آن‌ها بر کسی پوشیده نیست.».

نمایندگان در این نامه با ذکر برخی مواضع چهار سال اخیر هاشمی رفسنجانی درباره حوادث پس از انتخابات نوشته‌اند: «نمی‌توان مسئولیت بزرگی چون ریاست جمهوری را به عهده وی سپرد.».

در این نامه همچنین به «کهولت سن» رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام اشاره شده و آمده است: «بیم آن می‌رود که کار از دست وی خارج و به دست کارگزارانی بیفتد که هیچ‌گاه دل در گرو انقلاب نداشتند.».

این نمایندگان در بخش دیگری از نامه خود با «خائن» نامیدن تیم احمدی‌نژاد خواستار رد صلاحیت نامزد مورد حمایت دولت (اسفندیار رحیم مشایی) شده‌اند.

نکته قابل توجه این اقدام آن است که در مجلس اصول گرای این دوره، تنها 100 نماینده حاضر به امضای این نامه شده‌اند.

همچنین محمد یزدی٬ عضو شورای نگهبان گفته که «ثواب اعلام شجاعانه رد صلاحیت برخی کاندیداها از عبادات ماه رجب بیشتر است.».

به گزارش خبرگزاری مهر٬ یزدی این اظهارات را روز چهارشنبه (25 اردیبهشت ماه) در استان قم مطرح کرده و افزوده این مطلب را در نخستین جلسه شورای نگهبان به منظور بررسی صلاحیت نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به احمد جنتی گفته است.

وی اظهار کرده که در این جلسه گفته است: «ثواب رسیدگی به اینکه چه کسی صلاحیت حضور در انتخابات را دارد و چه کسی فاقد صلاحیت‌های لازم است و بیان آن با شجاعت که فلانی حق ندارد کاندیدا باشد از انجام مستحبات و عبادات ماه رجب بیشتر است.».

یزدی به نام این نامزدها اشاره‌ای نکرده٬ اما به نظر می‌رسد منظور وی اکبر هاشمی رفسنجانی و اسفندیار رحیم مشایی است که زمینه‌چینی‌ها برای رد صلاحیت آن‌ها در روزهای گذشته از سوی محافظه‌کاران افزایش یافته است.

از سوی دیگر فرمانده بسیج٬ نماینده ولی فقیه در بسیج و احمد خاتمی می‌گویند رد صلاحیت نامزدها در این دوره از انتخابات به معنای رد صلاحیت «مطلق» نیست٬ بلکه «این رد صلاحیت فقط در انتخابات ریاست جمهوری این دوره است».

محمدرضا نقدی٬ فرمانده سازمان بسیج گفته که «احراز نشدن صلاحیت برخی افراد به معنای رد صلاحیت مطلق نیست و در هر دوره برخی معیارها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند».

نقدی افزوده است: «اگر فردی در انتخابات ریاست جمهوری صلاحیتش احراز نشد، به معنای این نیست که دارای پرونده فساد است».

وی اظهار کرده است: «احراز صلاحیت نشدن به معنای زیر سؤال رفتن صلاحیت اخلاقی و شخصیتی افراد نبوده و نیست».

محمدرضا تویسرکانی٬ نماینده ولی فقیه در سازمان بسیج نیز گفته است: «رد صلاحیت به این معنی نیست که افراد فرصت دیگری در کشور ندارند٬ بلکه این رد صلاحیت فقط در انتخابات ریاست جمهوری این دوره خواهد بود.»

تویسرکانی افزوده که «کسی نمی‌تواند برای شورای نگهبان تصمیم‌گیری کند؛ بلکه باید اجازه داد در فضایی آرام کارهای خود را انجام دهد.»

احمد خاتمی٬ امام جمعه موقت تهران هم درباره رد صلاحیت‌های این دوره از انتخابات گفته فردی که از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت می‌شود « چه بسا برای وزارت یا وکالت و یا برای مسئولیت‌های دیگر صلاحیت داشته باشد.»

آقای خاتمی افزوده که «رد صلاحیت در عرصه ریاست جمهوری به معنای رد صلاحیت مطلق نیست و «عده‌ای صلاحیتشان برای سمت ریاست جمهوری تأیید می‌شود، عده‌ای صلاحیتشان احراز نمی‌شود یعنی نه نفی می‌شوند و نه اثبات، عده‌ای هم برای سمت ریاست جمهور طبق قانون اساسی صلاحیت ندارند.»

هر چند در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از اسفندیار رحیم مشایی و اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان دو نامزدی که احتمال رد صلاحیت آن‌ها بالاست٬ نام برده می‌شود اما باید دانست شورای نگهبان از آنجا که هاشمی رفسنجانی٬ رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام است هیچ ماده قانونی برای رد صلاحیت وی در اختیار ندارد. همین علت سبب شده برخی کارشناسان تنها دلیل رد صلاحیت هاشمی را کهولت سن بدانند. به هر حال پیش بینی می شود هاشمی رفسنجانی از کاندیداهای تایید صلاحیت شده در فهرست نهایی شورای نگهبان باشد.

رد یا تایید صلاحیت داوطلبان نامزدی برای انتخابات ریاست جمهوری در این دوره یکی از حساس ترین و سرنوشت سازترین اقدامات شورای نگهبان برای کنترل فضای سیاسی در حاکمیت جمهوری اسلامی به حساب می آید. بطوریکه ناصر مکارم‌شیرازی٬ از مراجع تقلید گفته است: «بیم این دارم که برخی از کاندیداها که جامع‌الشرایط نباشند و صلاحیت آن‌ها تایید نشود شروع به سم‌پاشی بر ضد نهادهای قانونی کنند.»

واکنش های احتمالی به تایید یا رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی و رحیم مشایی رهبر جمهوری اسلامی را هم نگران کرده است. بطوریکه آقای خامنه‌ای روز چهارشنبه (25 اردیبهشت) در جمع گروهی از مردم٬ اعضای شورای نگهبان را افرادی «متقی و آگاه» معرفی کرده که «طبق قانون افرادی را به عنوان صالح معرفی می‌کنند.» وی افزوده که «افراد متعددی به صحنه آمده و شورای نگهبان طبق وظایف قانونی خود کسانی را که صلاحیت دارند، به مردم معرفی خواهند کرد و همه باید تابع قانون باشند.»

رهبر جمهوری اسلامی اضافه کرده است: «آنجایی مشکل پیش می‌آید که تخلف از قانون صورت پذیرد.»

این اظهارات علی خامنه‌ای نشانه‌ای از حمایت مطلق وی از تصمیمات شورای نگهبان در رد صلاحیت گروهی از نامزدهای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری محسوب می‌شود.

جدا از اظهار نظر مقامات جمهوری اسلامی در مورد این دو داوطلب کاندیدای ریاست جمهوری در میان کنشگران و تحلیلگران سیاسی هم نظرات مختلفی پیرامون هاشمی و مشایی صورت می گیرد و پیش بینی می شود در میان کنشگرانی که چهار سال پیش هم رای، با هم از جنبش سبز دفاع می کردند، برای حمایت ازکاندیداتوری هاشمی رفسنجانی اجماعی صورت نگیرد. از همه مهمتر اینکه هنوز هم بسیاری از جریانات سیاسی انتخابات آتی را فارغ از معیارهای یک «انتخابات آزاد و شایسته برای ایران» می دانند.

گفتنی است این دوره از انتخابات ریاست جمهوری ایران در حالی انجام می شود که در انتخابات دوره گذشته، به دلیل اعتراض به نتایج آرای اعلام شده و عدم وجود انتخابات آزاد جنبشی مردمی موسوم به جنبش سبز شکل گرفت که پیامد آن زندانی شدن بسیاری از فعالان سیاسی، روزنامه نگاران، فعالان مدنی و همچنین مردم عادی بود که بسیاری از آنها هنوز در زندان به سر می برند. در زمان اعتراضات خیابانی و واکنش مسلحانه نیروهای امنیتی و بسیج تعدادی از مردم کشته و زخمی شدند. میرحسین موسوی و مهدی کروبی دو نامزد ریاست جمهوری دوره گذشته و زهرا رهنورد، همسر میرحسین موسوی بیش از دو سال  در حصر خانگی به سر می برند. گفتنی است پرونده کشته شدگان بازداشتگاه کهریزک در قوه قضائیه هنوز باز است و رسیدگی به اتهامات خاطیان آن ازجمله سعید مرتضوی-دادستان وقت تهران- و پس از گذشت 4 سال هنوز ره به جایی نبرده است.